Жаңа жыл еліміз үшін жаңалықтарға толы болмақ. Биыл халықаралық EXPO – 2017 көрмесін өткіздік деп марқайсақ, ендігі жылы «Астана» халықаралық қаржы орталығы ел экономикасын ілгерілетуге үлесін қосар деп үміттеніп отырмыз. Одан бөлек 2025 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары 2018 жылдан бастап, жұмыс істейтін болады. Бұл – біз үшін жаңа мақсат, айқын жоспар. Сонымен бірге, елдің әлеуметтік ахуалы да назардан тыс қалмақ емес. Босағамыздан аттағалы тұрған ит жылы әскери қызметкерлер мен зейнеткерлерге сүйіншісін ала келмек. Осы және өзге де оқиғалар тізбегін назарларыңызға ұсынып отырмыз.
«Астана» Халықаралық қаржы орталығы іске қосылады
Орталық 2018 жылдың бірінші қаңтарында жұмысын бастайды. Әлемнің ең үздік қаржы орталық­тарымен байланыс орнатқан АХҚО ағылшын тәртібімен жұмыс істейді. Астана Қаржы орта­лығына шетелдік инвестор­лармен қатар, ел азаматтары да қатысуға құқылы.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев жақында баспасөз өкілдерімен сұхбат құрғанда АХҚО-ның Орта Азиядағы тұңғыш, ірі қаржы орталығы болатынын атап өтті.
«Астана» xалықаралық қаржы орталығын құру – өте маңызды. Біз Лондон, Шанxай, Гонконг, Дубай секілді қаржы орталық­тарын зерттедік. Бізге Дубайдағы қаржы орталығы жақын болды. Дубайдың тәжірибесін толықтай зерттеп, қабылдадық. Себебі, мұнда ағылшын құқығы мен ағылшын тілінде жұмыс істейді. Судьяны бекіткенімді бұрын да айттым. Ол Лондонның бас судья­сы болған, тап осындай Англияның қаржы орталығында судья болып қызмет атқарған. Қал­ған тоғыз судьяның да дәрежелері жоғары. Неге, себебі, адамдар Қаржы ор­талығына ақшаларын салған соң, олар қаржыларының сенімді жерде сақталатынына көз жеткіз­уі керек. Бұл бірін­шіден, – деді Мемлекет басшысы. – Екін­ші­ден, бұл Орта Азиядағы жалғыз Қар­жы орталығы болмақ, тіпті Ресей­дің өзінде жоқ. Біз қазір Дүниежүзілік банк, Еуропа банкі, Азия және Ислам банктері се­кіл­ді әлемдік ірі банктермен ке­лі­с­імге отырдық. Олар осы жерде кең­селерін ашып, ақшала­рын са­лып, еліміздегі құрылыс және өзге де салаларға инвестиция құяды. Халықаралық қаржы орта­лығы бірінші қаңтарда жұмысын бастай­ды. Бұл өз кезе­гінде шетел­діктерді қызық­тырып, осында өз кәсіптерін жүргізу үшін келе бастайды».
Әскерилер баспаналы болмақ
Әскери қызметкерлер үшін жаңа жыл жағымды жаңалығымен келе жатыр. Мемлекеттің қауіп­сіз­дігін күні-түні қорғайтын бұл азаматтар 2018 жылдан бастап, баспаналы болуға мүмкіндік ала­ды. Әскери қызметшілерді баспа­намен қамтамасыз ету жүйесін жетілдіру мақсатында Мемлекет басшысы әскери қыз­меттің беделін, әскери қызмет­шілер мен олардың отбасы мүше­лерінің әлеуметтік-құқықтық мәртебесін арттыруға бағытталған «Тұрғын үй қарым-қатынастары мәселелері бойынша Қазақстан Республика­сының кейбір заң­намалық акті­леріне өзгерістер мен толықты­рулар енгізу туралы» заңға қол қойды. Енді келер жылдан бастап, әскери азаматтар үшін баспанаға қол жеткізу жеңілдейді. Осыған дейін оларға тұрғын үйді жалдап тұруға өтемақы төленгені­мен, баспана мәселесі шешілмеген еді. Енді ол тұрғын үй төлемдеріне ауыст­ырылады. Қаражат бұрын­ғыдай әскеридің қолына берілмей­ді. Нақтырақ айтқанда, 2018 жыл­дың бірінші қаңтарынан бастап, екінші деңгейдегі банктер­де ашылған жеке арнайы шоттарына аудары­латын болды. Осылайша, 60 мың қазақстандық әскери қызметкер баспаналы болмақ.
Астанаға – 20 жыл
Биыл қыркүйектің 27-сінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Астананың 20 жылдығын мереке­леуге қатысты үкім шығарды. Онда «Астана қаласының 20 жылдығын дайындау және өткізу жөніндегі комиссия құрылысын» делінген. Бұл комиссияға «Ел жүрегі – Астана» атты Қазақстан Республи­касының елордасы – Астана қала­сының 20 жылдығын мерекелеу тұжырымдамасын бекітіп, ел Үкіметі Астана және Алматы қала­ларының, облыс­тардың әкімде­рімен бірлесіп, екі ай мерзімде Астананың 20 жыл­дығын дайындау және өткізу жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлеп, оларды уақы­тылы қаржы­лан­ды­руды қам­та­масыз ету жүктелді. Айта кетейік, 1998 жылдың 10 маусы­мын­да қа­зіргі елордамыз Астана­ның халық­аралық деңгей­­де тұсауы кесілген еді. Мемлекет бас­шы­сының бас қаланы елдің орта­лығына көшіруі кезінде көп­тің көкейінде күдік ұялатса, қазір мақтаныш кернейді. Елбасымыз жаңа­ астананы таң­дауды 32 өлшем бойынша жүргізген деген де мәлімет бар. Соның ішінде әлеу­меттік-экономикалық көрсеткіш­тер, климат, ландшафт, сейсмо­логиялық жағдай, қорша­ған орта, инженерлік және көлік­тік инфра­құрылымның болуы, оның бола­шағы, коммуника­циялар, құрылыс кешені және еңбек ресурстары ең басты факторлардың бірі сана­лады.
Қазақстандағы «Өзбекстан жылы»
Қыркүйекте Нұрсұлтан Назарбаев Өзбекстан президенті Шавкат Мирзиеевпен кездескен еді. Мемлекет басшылары кездесу барысында осындай шешім қабылдаған.
– Біздің тығыз мәдени-гума­нитарлық байланыстарымыз дос­тық қарым-қатынастары­мыздың маңызды факторы болып сана­лады. Біз 2018 жылы Қазақ­станда Өзбекстан жылын өткізуге келіс­тік. Өзбекстанда Қазақстан жылын өткізу де күн тәртібінде тұр. Осы бастамалар аясында өткі­зілетін түрлі іс-ша­ралар бауыр­лас халық­та­ры­мыздың жақындас­тығын одан әрі тереңдетуге сеп­тігін тигі­зе­ді, – деді Н.Назарбаев. Бас­пасөз мәліметтеріне қарағанда, Қазақ­стан­ның Өзбек­стандағы жылы 2019 жылы өтеді. Билік транзитінен соң, оңтүстіктегі көр­шіміз жаңа қарқынмен дамуға бет бұрғандай. Өзбекстан үшін ашықтық саяса­тын тиімді жүргі­зуде іргелес жат­қан елдермен тығыз экономика­лық байланыс орнату маңызды. Сарапшылардың айтуынша, Қазақстан секілді транзиттік әлеуеті жоғары, эконо­микасы дамыған ел – Өзбекстан үшін жаңа деңгейге шығудың тағы бір мүмкін­дігі. Тіпті 2020 жылға дейін екі ел арасындағы сауда-сат­тық көлемін 5 млрд АҚШ дол­дарына жеткізу жоспар­ланған.
Жаңарған салық кодексі
2018 жылдың бірінші қаң­тарынан бастап, күшіне енетін бұл құжатта салық кеңесшісі, дистан­циялық аудит, салықтық несие секілді жаңалықтар енгізі­леді. Шағын және орта бизнес үшін талап қою мерзімі 5 жылдан 3 жылға дейін қысқарады.
Түсініксіз әрі нақты емес барлық нормалар салық төлеу­шінің пайдасына шешіледі. Егер салық төлеуші салық органда­рының түсіндіруіне сәйкес жұмыс істесе, айыппұл мен өтемақы тағайындамау ұсынылып отыр.
Шағын бизнес қосымша тиімді салықтық режимге қол жеткізеді. Бұл – фиксацияланған шегеріс режимі. Салық базасын кіріс пен шығыс арасындағы айырмашылық айқындайтын болады. Мұндай тәсіл айналымы жоғары болға­нымен, табысы төмен тұлғаларға тиімді болмақ. Ол растамай-ақ табысының жартысын шегеріп тастай алады. Егер шығыс есебін жүргізіп отырса, шығын­дарын растағаны үшін сыйақы (шегерім) алып отырады.
Сонымен бірге, жаңа құжат жоспардан тыс тексерістерді 56 пайызға қысқартады. Тексерістер­дің біраз бөлігін аутсорсингке беру қарастырылған: кәсіпкер­лерді жеке компаниялар тексеретін болады. Қалғандары үшвекторлы қалыпқа көшеді. Бұл – барлық кәсіпкерлік нысандар үш санатқа бөлінеді деген сөз: мысалы, біріншісі – «жасыл». Олар салықты уақытында төлей­тіндер, сондық­тан тексеру тегеурі­нінен мүлдем босатылады. Ортаңғы яғни, «сары» бөліктегі­лерге ішінара тексеру жүргізіледі. Үшінші, яғни «қызыл» аймақ­тағылар қатаң қадағаланады.
Одан бөлек қосымша құн салы­ғынан босату секілді нәтиже­сіз салық жеңілдіктерінен бас тар­туымыз мүмкін. Арнаулы эконо­микалық аймақ өкілдері үшін, керісінше, салық жеңілдік­те­рінің аясын кеңейту жоспар­ланған. Қарызы кешірілген жағдайда жеке тұлғалар жеке табыс салығынан босатылуы бек мүмкін.
Зейнет жасы ұзарып, зейнетақы өседі
2018 жылы әйелдердің зейнет­ке шығу жасы жарты жылға ұзар­тылады. Яғни, енді нәзік жан­дылар 58 жас 6 айдан бастап, бей­нетінің зейнетін көруге құқы­лы. Осылайша, 63 жасқа жеткенге дейін жыл сайын 6 айдан қосылып отырады. Ерте зейнеткер атану­дың да жолы жоқ емес. Мысалы, егер 50 жасқа жеткенде ең төмен зейнетақы мөлшерінен кем емес төлемді қамтамасыз ету үшін зейнетақы жинағыңыз жеткілікті болса, келісімшартпен зейнетке шығуға хақыңыз бар. Сонымен бірге, Семей ядролық сынақ поли­гонындағы ядролық сынақ­тардың салдарынан зардап шеккен азаматтар, 1949 жылғы 29 тамыздан бастап, 1963 жылғы 5 шілдеге дейінгі кезеңде төтенше және ең жоғары радиациялық қауіпті аймақтарда тұрған 45 жастағы әйелдер, бес және одан да көп бала туған (асырап алған) және оларды сегіз жасқа дейін тәрбиелеген 53 жастағы әйелдер мерзімі жетпестен зейнетақы алуына болады.
2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап, зейнет жасына жеткен қазақстандықтар ақшасын бұрын­ғыдай бірден емес, ай сайын бөліп алатын болады. Бірыңғай жинақ­таушы зейнетақы қорының бас­қар­­ма төрайымы Нұрбүбі Наурыз­баева неге зейнетақы жина­ғын мер­зі­мінен бұрын алуға болмай­тынын түсіндірді. Оның сө­зінше, халықтың орташа са­лы­мы 1 млн тең­ге көлемінде. Бұл қар­жы бәрін қамтуға жетпейді. Өйт­кені қазір ор­таша өмір сүру ұзақ­тығы ерлер­­де – 72, әйелдерде – 76 жас. 2018 жыл­дың 1 қаңта­рынан бастап, егер алу­шының өті­ніш берген күнге дейінгі зейнетақы жинақтарының жалпы сомасы республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төмен зейнетақы­ның он екі еселенген мөлшерінен аспа­ған жағдайда, аталған сома алу­шыға зейнетақы қоры­нан бір рет толы­ғымен төле­неді. 2018 жы­лы ол – 404 940 теңге, яғни 33 745 теңгенің он екі еселенген мөлшері.
Зейнетақы мөлшеріне келер болсақ, осыған дейін Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау ми­нистрi Тамара Дүйсенова «2020 жылға дейін зейнетақы жүйесі жаңғыртылады» деген болатын. Осылайша, 2018 жылдың 1 шіл­десінен бастап, зейнетақы жүйе­сіне қатысу жасының ұзақтығына байланысты жаңа әдіске сәйкес, базалық зейнетақы тағайында­лады. Мысалы, егер жұмыс өтілі 10 жыл немесе одан кем болса, қызмет мерзімі ұзартылса, базалық зейнетақы мөлшері ең төменгі күнкөріс деңгейінің 54 пайызына тең болады. Жыл сайын он жылдан астам уақыт ішінде оның мөлшері 2 пайызға артады. Еңбек өтілі 33 және одан артық болса, бұл күн­көріс деңгейінің 100 пайызын құ­рай­ды. 2018 жылғы 1 шілдеден бас­тап, барлық зейнеткерлер база­лық зейнетақыны бір реттік қайта есептеуден өтеді. Нәтиже­сінде, алатын болады.
 
Кәмила ДҮЙСЕН