Отандық киногерлер мен қоғам қайраткерлері «Кинематография туралы» заң керек» дейтін мәселені бастағалы қашан?! Бүгінде кинематографиядағы барлық үдерістер «Мәдениет туралы» заңның бірнеше бабы, бірқатар тармағымен ғана реттеледі. Бұл отандық киноөндірісті реттеуге, яки жетілдіруге толыққанды мүмкіндік бермейтіні анық. Бұдан өзге, шетелдік компаниялармен серіктестік орнатуда,  я болмаса қарапайым жергілікті адами және техникалық ресурстарды пайдалануды қамтамасыз ететін заңнамалық тәртіп болуы тиіс. Дамыған мемлекеттердің барлығында дерлік бұл сала бір қалыпқа құйылып, ортақ жүйеде реттеледі. Осы тұста неше уақыттан бері заң қажеттігін алға тартып келген кино жанашырларының ұсынысы аса орынды. 
Осыдан екі жыл бұрын ақпан айында Премьер-министрдің сол кездегі орынба­сары Дариға Назарбаева осындай заңнама қа­былдануы тиістігі жөнінде бастама кө­теріп, киногерлерді бір қуантты. Содан бері Мәдениет және спорт министрлігі бас­та­ған бір қауым шығармашылық және зиялы топ өкілдері, кино және кинемато­гра­фия жайын талқыламаққа бекініп, талай бас қосты. Түрлі форматта өткен шараларда мұндай заңның қажеттігі мен қамтылуы тиіс мәсе­ле­лері күн тәртібіне шықты. Өткен жылдың ба­сында Арыстан­бек Мұхамедиұлы тауық жылы тамамдал­ғанша, «заң қабылданып қояды» деген уәдесін де берді. Мемлекет бас­шысы бұл жайтқа қатысты «Ұлттық сана­­ны рухани жаңғырту жолында мәдениет сала­сының алатын орны елеулі екенін ес­керсек, дәл осы бағыттағы заңнаманы же­тілдіру аса маңызды. Алдағы уақытта отан­дық кино­өндірісті дамытуға тұ­жы­рым­да­­­малық негіз болатын «Кинема­то­г­рафия тура­лы» заң қабылданатын бола­ды» деп атап өтті. Бірақ өткен жылдың соңында, яғни 26 желтоқсан күні мәжілісте тек «Кине­матография туралы» және «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық акті­ле­ріне кине­матография мәселелері бойын­ша өзгерістер мен толық­ты­рулар енгізу туралы» заң жобаларының таныс­тырылымы өткені мәлім. Оған Мәжі­ліс депутаттары, Әлеуметтік-мәдени даму ко­митеті, жұмыс тобының мүшелері, Мәде­ниет және спорт министрлігі, мемлекеттік органдар және шығармашылық зиялы қауым өкілдері қатысты. «Кинематография туралы» заң жобасы жайында, ондағы қам­тыл­ған негізгі мәсе­лелер хақында сұрап-білмек болып, жаңа­ғы мәжілісте өткен жиын­ға шақырту алған Т.Жүргенов атын­дағы Қазақ ұлттық өнер ака­демия­сы­ның ректоры Бибігүл Нүсіп­жа­но­ваны сөзге тартқан едік.
– Жақында Мәжілісте «Кинемато­графия туралы» және «Қазақстан Рес­публи­касының кейбір заңнамалық актілеріне кинемато­гра­фия мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобалары­ның таныстырылымы өтті. Бұл жиынға қуана қатыстым. Өйткені қарқынды даму мен рухани жаңғыруды көздейтін кез келген саланың құқығын қорғайтын заң болуы керек. Шетелдік кинокомпаниялар­мен серік­тестік орнату үшін де ресми құжат қа­жет екені анық. Мәселен, елімізде шетел мемлекеттердің кинокомпанияларымен бір­лесіп, фильм түсіру тәжірибесі қалып­та­сып келеді. Бірқатар жобалар сәтті жүзеге асырылып та үлгерді. Алайда АҚШ, Ұлы­бри­­­тания, Германия сынды алпауыт мем­ле­кеттер мұндай әріптестік қарым-қатынас ор­натпас бұрын, алдымен өздерінің құқы­ғын қорғайтын құжат талап етеді. Ал мұндай құжат – мемлекеттік ресми заң болатыны айт­паса да түсінікті. Мемлекет басшысы 2014 жылдың 4 қарашасында қол қойған еліміздің мәдени саясатының тұжырым­да­ма­сында да кино индустриясын қазіргі заман­ғы мәдени кеңістіктің аса маңызды кластері ретінде дамыту қажет екені баса көрсетілген. Біздің тарихымыз бен мәдение­ті­мізді өзекті етудің және әлемдік кеңістікке ықпалдастырудың ең тиімді тәсілдерінің бірі – кино өнері мен кино индустриясын дамыту, әлемнің жетекші кинокомпания­ла­ры мен телеарналарының ынтымақтас­тыққа тарту саласында жатыр.
– Арнайы заң кино өндірісін толыққанды реттей ала ма? Жалпы, заң жобасында қан­дай нормалар мен талаптар қамтылды?
– Ұлттық киноны қолдау қорын және Сарап­тама кеңесін құру, Қазақфильм кино­студиясынан Мемлекеттік фильмдер қорын жеке құрылым ретінде шығару, кино­өндірістің және кинотоптамалардың шығыс материалдарын цифрлау, фильмдер про­ка­ты­ның нәтижелерін есептеудің Бірың­­ғай автоматтандыру жүйесін құру, ұлт­тық фильмдерді халықаралық деңгейде жыл­жытуға және олардың прокатын қол­дау­ға, сондай-ақ кинотүзілімнің көпдеңгейлі жүйе­сін дамытуға және ұлттық кадрлардың білік­тілігін арттыруға бағытталған шаралар қа­былдау мәселелері қамтылған. Сонымен қатар заң жобасында салық жеңілдіктерін енгізу, Қазақфильм аумағында Еркін эконо­ми­калық аймақ құру және оның қатысу­шы­лары үшін тіркеу талаптарын қысқарту, теле­­дидар жүйесінде ұлттық кино жарна­ма­сы­на міндетті түрде уақыт бөлу және оның про­кат тілі бойынша нормалары белгілен­ген. Барлығы 7 нормативтік-құқықтық акті – Кәсіпкерлік және Салық кодексі, Арнайы эко­номикалық аймақтар туралы, БАҚ тура­лы, Жарнама туралы, Тілдер туралы, Мә­де­ниет туралы заңдарға толықтырулар енгізу жоспарланып отыр.
– Сіздіңше тағы қандай мәселелер ескерілуі тиіс?
– Елімізде киногерлерді даярлайтын үш білім ордасы бар. Олар – Астанадағы Қазақ ұлттық өнер университеті, Алматы­дағы «Тұ­ран» университеті және жас киногер­лер­дің қара ­шаңырағы Т.Жүрге­нов атындағы Қазақ ұлттық өнер ака­де­миясы. Алғаш 1978 жылы Құрман­ғазы атындағы Алматы Мем­ле­кеттік консер­ва­ториясы актерлік факуль­те­тінің негізінде Алматы театр және көр­кем­сурет инс­титуты болып ашылған киелі білім орда­сы­нан түлеп ұшқан түлектердің бірталайы, бүгінде мәдениет майталман­дары мен өнер қайраткерлеріне айналып үлгерді. Ака­де­мия­ның «қара шаңырақ» аталуының бір себебі – осы. Сол киелі мекен әлі күнге де­йін ұстаздық етіп, шәкірт тәрбиелеп, жас кино­герлердің өз мамандығын мықтап мең­ге­руіне жағдай жасап келеді. Осы білім ор­да­сының жетекшісі ретінде жас кино­гер­лер­дің бүгіні мен болашағына алаң­даймын. Академия қабырғасында студент­терге зама­науи озық тех­но­логиямен жұмыс істеуіне жағдай туғызып, ірі-ірі кино­фильм­дердің түсі­рілім алаңында тәжіри­бе­ден өтуіне мүм­кіндік жасаймыз. Бұдан өзге, АҚШ, Корея және Батыс елдерімен байланыс орна­тып, ізденімпаз­дары­мыз «Академиялық ұтқыр­лық» бағдарламасы бойынша тағы­лым­­дама­дан өтіп, тәжірибе алмасуда. Халық­ара­лық байқауларға жобаларын жіберіп, жүлделі орын алып қуантып жатады. Қара шаңы­рақ­тағы қарадомалақтардан күтетін үмі­ті­міз зор. Олардың оқу бітіргеннен кейінгі қыз­ме­тін, кәсіби жобасын қолдайтын және кино маманы ретінде құқығын қорғайтын заң қабылданғаны – аса маңызды. Ұлттық ки­нематография қазіргі заманның үздік үл­гі­лерін, еліміздің бірегей тарихи-мәдени мұра­сын, тарихи оқиғалар мен ұлы тұлға­ларды танымал етуге бағдарлануы тиіс екендігін білеміз. Отансүйгіштік пен төзім­ді­лікті қалыптастыру мәселелеріне баса назар аудару қажет. Отандық кино­ком­па­ния­лар қоржынында әлемдік кеңістікте отан­дық тарихты, мәдениет пен өнерді таны­­татын жарқын көркем бейне­лер жасай­тын деректі және көркем фильм­дер­дің ау­қым­ды жобалары болуы да аса маңызды. Елімізде және өзге мемле­кет­терге таралатын контентте ғылыми жетіс­тік­тер мен жаңа­лық­та­рымыз, археология­ның, тарихтың және мәдениеттің бірегей ескерткіштері тура­лы мәліметтердің болғаны қандай жақ­сы?! Міне, осы аталған мәселелердің бар­лығы жаңа заң аясында реттелгенін қалай­мыз. Бұл заң жобасы қабылданғаннан кейін де сала мамандары мен сарапшылар тара­пынан талай ұсыныс-тілектер бола­ты­ны анық. Кез келген заңна­ма замана талабын ескеріп, түзетіліп әрі толығып отыратыны тәжірибеден белгілі. Қазіргі уақытта «Кине­ма­то­графия туралы» заңның қаң­қасын болса да қабылдауға тиіспіз. Өйт­кені бұл заң­намаға фильм түсіру­ші­лер­ден бастап, про­катшылар мен өнімді өткізумен тікелей айна­лысатындар мүдделі. Зама­науи кино­на­рығын әбден зерттеп білген сала маман­дары, ресми заңның жыл­дамырақ қабыл­д­а­ға­нын қалайды. Қалған шаруа – уақыт еншісінде деп есептеймін.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан 
Айдана НҰРМҰХАН