Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архивінде солист, композитор, Қазақ КСР-інің халық әртісі М. Ержановтың атқарған қызметі жайында құнды деректер сақталған. Сол нақты деректерді пайдаланып, М. Ержановтың өмірбаянын, шығармашылығын және қызметін құжаттар негізінде саралауды жөн көрдік. М. Ержановтың дүниеге келген жылы жөнінде архивте әртүрлі деректер кездеседі. Бір құжаттарда 1901 жылды, ал, әншінің 1936 жылы жазған өз өмірбаянында 1905 жыл деп көрсетілген, жеке ісінде 1948 жылы өзі толтырған жеке парағындағы жазбасында 1908 жылы Қарағанды облысы Балқаш ауданында дүниеге келгенмін деп жазған.   М. Ержановтың жастық шағы жайында А. Жұбановтың айтуынша: "Әкесі Ержан кедей адам болды. Оның үстіне Манарбектің әке-шешесі ерте өліп, ол жастай жетімдік көрді. Манарбек жас басынан домбыраға, әнге үйір болады. Күсенбайдан үйренген күйлермен қатар Манарбек әнді де қуып, жасы он беске таман келгенде ол араның белгілі әнші жасы болып ауызға ілінеді. Осылай бір жағынан мал бағып тамағын асырап, екіншіден өнерін қуып Манарбек жиырма шақты жыл өткізеді. Манарбек жас кезінде аз уақыт балалар үйінің де есігін ашады. Бірақ Манарбек балалар үйінде көп болмай, далада, еркіндікте қалған адам, елге шығып, өнер жолына түседі".   Адам өмірінде жетістіктердің сәті болады. М. Ержановтың сәтті  күндерінің кезеңдері мен шыққан шыңының жолдарына құжаттар арқылы тоқталып өтеміз. Ол 1927 жылы Алматы қаласындағы Педагогикалық техникумның дайындық курсында оқыған. М. Ержановтың біліміне қатысты бұл маңызды дерек 1944 жылы жарық көрген "Музыкальное искусство Казахстана" атты кітапшадан алынды. Онда былай деп жазылған: "Осень 1927 года. В Алма-Атинском клубе "Спартак" шел спектакль кружка самодеятельности учащихся Педагогического техникума. Во время антрактов в фойе клуба, на возвышении, сидел домбрист и певец, своим исполнением народных песен и мелодий привлекая зрителей. Это был учащийся подготовительного курса техникума Манарбек Ержанов". М. Ержанов 1928 жылы Қазақтың драмалық театрында, 1931 жылдан Риддердің (Лениногорск) жұмысшылар театрында, 1933 жылдың орта кезінен Абай атындағы мемлекеттік академиялық опера және балет театрында артист-солист ретінде қызметтер атқарумен қатар, 1939 жылы қарашаның 3-ші күні Қазақстанның Кеңестік Композиторлар одағының Ұйымдастыру комитетінің мүшесі болып тағайындалады. Мұны мына дерек нақтылай түседі. Қазақ КСР Халық Комиссарлар Кеңесі төрағасының орынбасары И. Шарипов және іс басқарушы М.Сапаргалиев Қазақстан композиторларының шығармашылығын біріктіру мақсатында Қазақстанның Кеңестік Композиторлар одағының Ұйымдастыру комитетін құру туралы Қаулы қабылдап, құрамына  М. Ержановты, А. Жұбановты т.б. бекітеді. Он күннен соң Ұйымдастыру комитетінің шешімі бойынша М. Ержанов Халық Композиторлар бөлімінің жетекшісі болып тағайындалады. Көп ұзамай, 1942 жылы сәуірдің 24-і күні Ұйымдастыру комитетінің отырысы болып, онда Композиторлар одағының мүшелігіне М. Ержанов, М. Төлебаев т.б., қабылдау туралы пікір айтылады. М. Ержановты Композиторлар одағының мүшелігіне қабылдауға оның өзекті тақырыптарда жазылған түпнұсқалық музыкалық шығармаларының көптігі негіз болды. 1948 жылы қазанның 30-ы күні Есептік Комиссияның сайлауы бойынша М. Ержанов т.б. Қазақстанның Кеңестік Композиторлар одағының Ревизиялық комиссиясының мүшелігіне бекітіледі. Ол 1953-1966 жылдары Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясында, Қазақконцертте солист, вокалист болып қызметтер атқарады. М. Ержанов 1936–1953 жылдары Абай атындағы мемлекеттік академиялық опера және балет театрының сахнасында көптеген рөлдерді сомдаған: "Шұғада" Базарбайды, "Қыз Жібекте" Шегені, "Терең-көлде" Шуақты, "Тұтқында" генерал Мурато, "Алтын астықта" Далабайды,         "Ер-Тарғында" Саханды, "Бекетте" Жанғазыны, "Жалбырда" Елеместі, молданы,  "Нергизде" молданы, "Айман-Шолпанда" Жарасты, "Даисиде" Титоны, "Абайда" Азимді, "Біржан-Сарада" Естайды; "Көл бойында" Борбашты.  

Massaget.kzол театр мен филармониядағы қызметі барысында көптеген гастрөлдік сапарларға барған. 1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ өнері мен әдебиетінің он күндігіне және сол жылы қарашаның 6-ы күні өткен Қалалық Кеңестің Пленумына арналған концертке қатысқан, 1939 жылы қарашаның 20-ы күні Партакқа арналған концертте халық әндері "Сырғақты", "Сметті", "Желдірмені" орындаған, 1940 жылы мамырдың       11 күні Чайковскийдің 100 жылдығына арналған концертке, 1941 жылы наурыздың 29-30 күндері Талғарда қатарлас болған көшпелі спектакльдерге қатысып "Қыз-Жібекте" Шегені, "Айман-Шолпанда" Жарастың образдарын сомдап және 1949 жылы қаңтардың 13-і күні театрдың мерекелік он күндігіне қатысады. Жалпы 1947 жылы театрдың атқарған қызметі жөніндегі мәліметте республика бойынша ауыл шаруашылық аудандарындағы егін жинау науқаны уақытында М. Ержанов, Н. Абишев, О. Абишев, Розмухамедова және Каримбаев №3 бригада құрамында болып, Оңтүстік Қазақстан облысының, Түркістан ауданындағы 12 колхозға 5 концерт, Фрунзе ауданындағы 11 колхозға 3 концерт, Георгиев ауданындағы 10 колхозға         3 концерт, яғни барлығы 11 концерт 9900 көрермендер үшін берілгендігі жазылған. 1950 жылы М. Ержанов, Б. Досымжанов т.б., сонымен қоса балалар мен жасөспірімдер театрының(ТЮЗ) әртістері КСРО Жоғарғы Кеңесінің сайлаулары  алдындағы 1-ші кезеңінде жалпы ұжымдық концерт қойған, Резчик станциясындағы Тау-кен институтында өткен сайлаушылармен кездесуге барған, ал сайлаушылар күніне орай наурыздың 12-і күні 2 концерттік бригада ұйымдастырылып М. Ержанов №1-ші бригадамен Сталин ауданында өнер көрсеткен. 1951 жылы жабық концертке қатысып, "Біржан-Сарадағы" Естайдың рөлін сомдаған 1952 жылы Қазақ Мемлекеттік университетіне арналған концерттік-спектакльге, жоғары сыныптардың оқушыларына арналған жабық концертке, Су шаруашылығы қызметкерлерінің республикалық мәжілісіне арналған концертке және шахтадағы, Спасстағы №№ 1,3,4,8,9,10-шы Көшпелі концерттерге қатысады, сонымен қатар әскери бөлімде және мектепте "Терме", "Желдірме", "Жылқылы бай", "Жанбота", "Шама" әндерін айтқан. 1952 жылы сәуірдің 25-де өткен концертке қатысып, мамырдың 25-де қыстық маусымның жабылуына арналған "Көл бойында. На берегах Ыссыккуля" атты жаңа операда Борбаштың образын сомдаған.     1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ өнері мен әдебиетінің он күндігі жайында М. Ержанов өзінің "Чем я горжусь..." деген мақаласында былай деп жазған: "А чем горжусь я, сам лично? Я горжусь прежде всего тем, что правдиво (мне это много раз говорили в Москве) правильно передать московским слушателям нашу казахскую народную песню. Эту песню поняли в Москве и полюбили. Что может быть радостней для казахского певца, если не то, что его поняли, поняли его песни.              Это не легкое дело, товарищи! Но какое хорошее и нужное это дело! И я вкладывал в пение всю свою душу. И добился успеха. Мой голос звучал легко и свободно".  М. Ержановтың өнер көрсеткендігі жөнінде 1955 жылы желтоқсанның 13-і күні өткен Қазақстанның Кеңестік Композиторлар одағы басқармасының 2-ші съезінде сөз сөйлеген Литва КСР-і Композиторлар одағының өкілі     С.А. Вайнюнас М. Ержановқа алғысын былай деп жеткізген: "Не могу не выразить свою искреннюю благодарность народному артисту Казахской ССР Ержанову М., не отказавшемуся показать нам свое мастерство и глубоко взволновавшего нас таким простым и глубоко художественным исполнением на домбре своих произведений".    Ол республиканың аудандарына барып концерт қойғандығы жөнінде баспа беттерінде жарияланған көптеген мақалалар мен естеліктер кездеседі, солардың бірі 1940 жылы қыркүйек айының 11-і күні "Лениншіл жас" газетінде (№170), жарық көрген Қазбектің "Колхоздағы бір кеш" атты естелігінен үзінді келтірдік: "Есік Алатауының батыс жағы. − Концерт басталады, жолдастар! деді тағы біреуі. Дамылсыз күткен колхозшылар республиканың орденді халық артисі Манарбектің әнін естімек. Жұрт жым-жырт. Әнші домбырасын алып ыңғайлана бергенде-ақ қол соғылды. Алғашқы әннің аты "Сырғақты". Домбра асқақ әннің әсем лебізін төгілдіріп маржандай суылдата бастағанда-ақ, ән оған шырқалып қосылды. Дауыстың шырқап шыққан шыңы, тыңдаушысының жүрек қылына шертілген тәрізді. Ән аяқталды. Қол соғу басылған жоқ. Зуылдата, екпіндете 100 вагон тіркеген пойызды алысқа құлақтап сүйреп бара жатыр, арғынаған паровоздың қарқынын әнге салған өзінің шығармасы "Паровоз" әнін орындады. Мамырлаған қоңыр қаздай байпаңдата, аққудың үніндей сыңғырлата, жайланта, жорғалата – Тәттімбеттің былқылдағы" да тартылды. Жұрт тоймады, сұрай түсті. Келгендердің бірқатары келіншек екені еске алынып "Келіншек" әні де айтылды. Қолды одан сайын шапалақтайды. Сауықшыл елдің жақтары қойсын ба ерікке, тағы да айтқызды талай әнді, тартқызды талай күйлерді".      

Massaget.kz