Ордалы жылан кегі
Ордалы жылан туралы аңыз
Әңгімелерден естігеніміз болмаса, көзбен көргендер аз. Жылан дегенде көпшілігіміздің көз алдымызға тілін жалаңдатып, ирелеңдеген сұсты тіршілік иесі келіп тұра қалады. Олардың қайсы біртүрі болмасын, адамзат үшін қорқынышты. Жалпы, табиғатта жыланның бірнеше түрі тіршілік етеді екен. Жыртқыш түрлері тышқан тәрізділермен, бақалармен, омыртқасыздармен қоректенеді. Көпшілік жыландар жұмыртқа (қара шұбар жыландар, гюрзалар, т.б.) салады, алкейбіреулері (сұржыландар, бозшажыландар, т.б.) тірі туып көбейеді. Олар жеке дара немесе топтанып қыстайды. Топтанып қыстайтын түрлерін халық «ордалы жыландар» деп атайды. Жуырда ордалы жыландар туралы бір әңгіме естігенім бар.
Бұл оқиға Оңтүстік Қазақстан облысының біршағын ауылында болыпты. Отау құрғандарына небәрі бес-алты жыл болған Дәуренмен Айгерімнің ауылға қоныс аударғандарына аз ғана уақытболатын. Дәурен тұла бойым тұңғышым, артымнан ерген тұяғым деп ұлының атын Ізбасар қойды. Ал одан екі жасқа кіші қызының есімі – Ләйлә. Жан жары Айгерімнің төркіні қалада тұрады. Ал өздері бұл ауылға Дәуреннің шаруасына қолайлы деп көшіп келді. Сатып алған үйлері тәп-тәуір. Жаңа үлгімен салынған баспананың түр-сипаты еңселі, айналасындағы үйлермен салыстырғанда сондайдан көзге ілінеді.
Күн артынан күндер өтіп, жұбайлар бақытты өмір сүріп жатты. Дәурен күні бойы жұмыста, ал әйелі Айгерім шаңырақта бала тәрбиесімен айналысатын. Айгерім үйде жүргенде сәл тыныштық орнай қалса, әлдебір заттардың тысырынан селкете түседі. Алғашында үй жиһаздарының тысыры шығар деп Айгерім ештеңеге аса мән берген жоқ. Түн түндігі түріліп, тыныштық орнаған кезде де Айгерім әлдекім еденді жайбарақат басып, әрлі-берлі жүрген секілді дыбыстардан оянып кетіп жүрді. Құлағын салып, тыңдай қалса әлгіндегідей дыбыс жоғалып кетеді. Бірде ол таңата мынадай оқиғаға тап болды. Жолдасының таңғы асын беріп, жұмысына шығарып салған соң Айгерім төсек жинауға кіріскен. Күйеуінің көрпесін сілке жинап жатқанда бірнеше жыланның бұралып жерге сарт ете қалғанын көріп, зәресі зәр түбіне кетеді.
- Дереу Дәуренге хабарласып, мән-жайды айтады, бірақ ол бұған айтарлықтай мән бермейді. Қорқыныштан қол-аяғы дірілдеп кеткен Айгерім асханаға барып, су ішпек болды. Дереу асханаға жүгіріп келіп, ыдыстағы суға еңкейе бергенде еден мен жорғалай жүріп, ас үй жиһазының артына қарай кіріп бара жатқанын аңғарады. Сол күні Айгерімнің ештеңеге қолы бармады. Құдды бүкіл заттың арасынан жыланшыға келетіндей қорқыныш сезімі пайда болды.
Кешқұрым Дәурен жұмыстан келген соң оқиғаның барлығын жолдасына бүге-шігесіне дейін айтып берді. Дәурен жатын бөлмедегі төсек орынның айналасы, асты-үстін, барлық бөлмелерді түгелдей тінтіп шықты. Бірақ ешқандай жылан ізін байқамады. Арада бірнеше ай өтті. Бұл кезде жанұяда жылан туралы қорқыныш сәл-пәл сейілгендей еді. Айгерім әдеттегідей үй ішінде анау-мынау тіршіліктерімен айналысып жүрген. Сәл дамылдамақ болып, жатын бөлмедегі кереуетке отыра кетті. Көзі ілініп кеткен екен. Түсінде жұмсақ құмның үстінде жалаң аяғы мен олай да бұлай балаша ойнап жүгіріп жүр екен. Кенет селк етіп оянып кетсе, қос аяғының үстімен бір жылан сусылдап өтіп бара жатыр. Айгерім «ойбай» деп ышқына айқайлап, аяғын сілкіп қалғанда жылан ұшып түсіп, жоқ болды. Әйелінің үрейлі түрін көрген Дәурен әйелі мен екі баласын қалаға төркініне жіберіп, өзі үйдегі жылан атаулыны өлтірмек болып үйінде қалады. Ертеңіне жұмысқа бармай, жыландардың «жарыққа шығуын» күтіп отырады. Кенет теледидар қоятын үстелдің артқы жағынанбасы қылтия шығып еденмен бойлай жорғалаған жыланды көріп, қолындағы балтасымен бес бөліп тастайды. Осылайша көзіне көрінген жыланның бәрін балталай берді. Бірақ, Дәурен мұнша жыланның үйге қалайкіріп, олардың қай жақтан шығып жатқанын ұққан жоқ. Бар ойы – жыландарды жою. Жорғалаған жыланның бәрін өлтіріп бітірдім дегенде әйелі мен балаларын қайтадан ауылға шақырып алады. - Үйде жыланның қарасы көрінбегенге ерлі-зайыптылар енді тыныш өмір сүремізбе деп ойлаған. Бірақ, бұл ойлары бекер болып шықты. Түн ауа Айгерім ауа жетпей, қиналып оянып кетті. Көзін ашса бір жылан онықылғындыра мойнына оралып тұр екен. Қимылдай қалса, одан сайын тұншықтыра түсердей еді. Есіктің табалдырығында жолдасы Дәурен аузынан ақкөбік атылып, өлім аузында жаттыда, артынша қинала шығарған дауысы да үзілді. Жанында жатқан қос құлыншағы жалаңаш күйде әлде қашан ажал құшқан. Айгерім қос қолымен жыланды тартқылап, тырысып көріп еді, болмады. Қол-аяғы тыпырлап, айқай салуғада шамасы келмеді, ақыры соңғы демін шығарды. «Бақсақ, бақа екен» демекші, біршаңырақты бір түнде өлтіріп шыққан ордалы жыландар екен. Олар өздеріне қастық қылғандарды жер бастырып жүргізбейтін көрінеді.
Ел арасында үйге жылан кірсе, басына ақ құйып, еппен шығару керек дегенді жиі естиміз. Сонда ол ешкімге зиянын тигізбейді екен. Жалпы, жыланды өлтіріп жатқанда «алтын басым аман болса, алты күнде тірілем, жезқұйрығым аман болса, жеті күнде тірілем» деп айтып жатады екен. Қайсы бір тіршілік иесінің жағымсыз факторға қарсылық көрсететін қасиетке ие екенін білеміз. Бірақ жыланның «кегі» түбінде жақсылыққа апармайтындығы белгілі болғандай.
Керім ТАУАР
