«Осындай той бұрын-соңды Шиеліде болмаған» деп, кезінде «Өскен өңір» газетінің тілшісі Арал Абжалов Шиелі ауданының 80 жылдығына орай дүрілдетіп, керемет мақала жазған еді. Оған дейін де, одан кейін де аудан ауыл шаруашылығы қызметкерлері мен диқандар мерекесі «Алтын күз», «Сабантой» мейрамы үлкен деңгейде тойланып келеді, одан әрі тойлана да береді. М.Шоқай алаңында, бірде орталық стадионда қаздай тізілген ақшаңқан қарүйлер тойдың сәніне айналып, әр киіз үйдің маңдайшаларына ауданның қоғам қайраткерлері, ақын-жазушылары, ғалымдары, батырлары мен даңқты азаматтарының есімдері жазылып, аталарымызды, бауырларымызды еске түсіріп, мәз болатынбыз. Бұл дәстүр Тәуелсіздік алған жылдарда да жалғасын тауып, халықтың оларға деген құрметі еш кішірейген жоқ, кемімеді, толастамады.Бүгінде елімізде «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» аясында көптеген іс-шаралар атқарылуда. Бірақ, біз оны тар көлемде түсініп жатқандаймыз. Мысалы, бабаларымыз бен батырларымыздың аты елді-мекендерге берілсе, соны да рухани жаңғыруға теліп жүрміз. Рулық деңгейдегі жеке адамдардың қуанышын жаңғыру деп қабылдап, одан әріге бара алмаудамыз. Сондықтан, бізге қоғамдық рухани жаңғыру қажет-ақ. Жеке бастың қамын ойлап болған шығармыз. Енді қоғамшыл болуға бейімделгеніміз жөн. Биыл Шиелі ауданына – 90 жыл. Құдай қаласа, ұлан-асыр той болар, киіз үйлер тігіліп, Шиелі аспанында шаттық үні шалқыр. Ән қалықтап, күй күмбірлер. Бір айтарым, рухани жаңғыру аясында бәріміз бір мүддеге жүгініп, бұрынғы самсаған адам аттарынан бойымызды аулақ салып, барлық киіз үйлердің маңдайшаларына жер-су аттарын (топонимия) жазуды ұсынамын. Өйткені, жер-су атауларының қай-қайсысы болса да тіліміздің тарихы, мәдениеті. Олар тарих мәселелері жөнінде көптеген құнды деректерге ие. Халқымыздың өткен дәуіріндегі тарихын, әдеп-ғұрпын танып білуде де бұлардың атқарар рөлі аса зор. Себебі, осы жер-су атауларының бәрі – халық тарихы, қоғам өмірімен, адамдардың жеке басы, іс-әрекетімен біте қайнасып, ғасырдан-ғасырға ұласып, ұрпақтан-ұрпаққа жетіп, кейінгі ұрпаққа мирас болып отырған мәдени мұра, өшпес шежіре, ұлттық мінез-құлқы, барша болмысы.
Кең байтақ, ұлан-ғайыр жеріміздегі миллиондаған жер-су атауларында халық тарихының ізі, қазақ елінің дүниеге көзқарасы, тіршілік қарекеті, тұрмыс күйі, шаруашылық кәсіптерінің көріністері, әдет-ғұрпы, салт-сана, дәстүр меңзелген. Әр адамның атамекен-алтын бесігі, туған жері алтыннан да, бар асыл заттардан да қымбат. Адам жей берсе, еттен де жериді. Сондай-ақ, жылда-жылда жазыла беретін адам аттарын жер-су аттарымен ауыстырсақ, рухани жаңғырудың ауылына жақындай түскендей боламыз. Жалпы қауым адам аттарына «Е» деген түйсікпен қарап, оның мән-мағынасына бара қоймайды. «Сол баяғы пәленше ғой» деген ұғымнан аса алмайды. Жеке адамдарға, ардақты, даңқты еңбекшіл ата-аналарымызға жасалынып келген, көрсетіліп келген, көрсетіле беретін құрметіміз шексіз. Шиелі өңірі, елді-мекендеріміз көне атаулардан кенде емес. Біздің болашақ жастарымыз тек адамдардың аттарын жаттап өспей, туған өлкеміздің жер-су аттарын да (өзен, көл, жер, тау, көне қала) т.б. бойларына сіңіріп отырғаны жөн секілді. Біз білетін «Оқшы ата», «Бестам», «Нәнсай», «Шәулімше», «Қосқарағым», «Тақия төбе», «Дарбаза», «Қанқожа», «Таушұқырой», «Жалғыз ағаш», «Ақбұлақ», «Сауысқандық», «Қос көл», «Қызыл там», «Ақ там», «Майшы», «Мың бұлақ», «Жыңғылды», «Батырбек», «Сегіз сай», «Таштоп», «Сарысу», «Ақтөбе», «Телікөл», «Бидайкөл», «Қызылқұм», «Наршоқы», «Аққала», «Қарғалы» т.б. Сонымен қатар, біз білмейтін қаншама жер-су аттары бар. Торқалы той қарсаңында айтпақ ойымыз – киіз үй маңдайшаларындағы адам есімдерін, осындай жер-су аттарына ауыстырып, санамызды да, қоғамдық пікірімізді де өзгерту. Елбасы Н.Назарбаевтың мақаласында айтылған рухани жаңғырудың түптөркіні де осы емес пе? Жүрекке жылы да жақын, айдай айқын жер-су аттары тоқсан жылдық тойымыздың бір жаңалығына айналса, рухымыздың да биіктей түсері анық.
Өркен ИСМАИЛ,
ҚР Журналистер одағының мүшесі.