Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 24 ақпан­дағы бұйрығына сәйкес, отандастарды ерікті түрде көшіру қағидаларына бірқатар өзгеріс енгізілді. Бұйрық 13 наурыздан бастап қолданысқа енді.



Министрліктің мәліметінше, өңірлік комиссия жыл сайын 15 қаңтарға дейін қандастар мен көшіп келгендерді (іш­кі көші-қон) қоныстандыру үшін елді мекендердің тізімін бекітеді. Өңір­­аралық қоныс аудару шеңберінде тұр­­ғылықты жерге келгеннен кейін қан­дастар мен олардың отбасы мү­шелеріне материалдық көмек көрсе­тіледі. Сөйтіп, қандастарға баспана сатып алуға немесе үй салуға ақшалай төлем­дер беріледі.
«Оларға Ұлттық банк бекіткен ипоте­калық бағдарлама немесе мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары шеңбе­рінде тұрғын үй сатып алу, салу немесе ипотека бойынша бастапқы жарна­ға ақшалай төлемге – экономикалық ұт­қыр­лық сертификат табыстайды. Эконо­микалық ұтқырлық сертификаты қандастар мен қоныс аударушыларға тұрғын үй сатып алу кезінде беріледі», делінген мәлімдемеде.
Ақшалай төлем алу үшін Халықты жұмыспен қамту орталықтарына өтініш беріп, қажетті құжаттар жинауы керек. Мәселен, үй сатып алу шарты; екінші деңгейдегі банктің тұрғын үй қарызын беруді мақұлдағанын растайтын құжат; тұрғын үй салу кезінде қандастың немесе қоныс аударушының меншігінде жер телімінің болуын растайтын құжат. Халықты жұмыспен қамту орталықтары үш жұмыс күні ішінде оны қарайды, экономикалық ұтқырлық сертификаты бойынша ақшалай төлем беру туралы себептерін негіздей отырып, шешім шығарады.
«Атажұрт» оралмандар мен босқын­дарды қолдау бірлестігінің басшысы, заңгер Талғат Мүрсәлімнің айтуынша, репатрианттарға тұрғын үй сатып алуға немесе ипотеканың бастапқы жар­на­сы­на арнаулы сертификат берілуі – ең әділетті әрі тиімді жол.
– Бұл мәселені бұған дейін де бі­раз көтеріп едік. Енді ол оң шешімін тауыпты. Қуанарлық, құптарлық жайт. Бұл көші-қон тарихындағы ең оңтайлы бастамалардың бірі деуге болады. Бұған дейін де шетел қазақтарына жасалған игіліктер көп. Онда кейбірінің жүргізілу механизмі дұрыс болмай шыққандары да бар. Тіпті жемқорлықтың ошағына айналған бағдарламалар болды. Шетел­ден көшіп келетін қазақтар үшін ең бас­ты екі нәрсе бар. Бірінші – жедел әрі жеңілдікпен құжаттандыру және баспаналы болу. Бұл екеуі шешілсе, қалғаны қиын емес. Мәселен, мөлшерден тыс берілген жеңілдіктер масылдық тудыратынын айтпағанда, жергілікті жұрттың көңіліне тиіп келгені рас. Өйткені елімізде қордаланған әлеуметтік мәселе онсыз да көп. Сондықтан бұл – әділетті шешім. Екіншіден, теріскейдегі босап қалған елді мекендердің бойына қан жүгіртуге зор септігін тигізетін қадам, – дейді ол.
Рас, шетелден жаңа көшіп келген отбасы үшін баспана мен құжаттың қажеттілігі ауадан кейінгі екінші орында тұрған шетін нәрсе екені белгілі.
Қазір құзырлы министрліктің бұл бұйрығын естіген репатриантар эко­номикалық ұтқыр сертификатын алуға қамдана бастаған көрінеді. Оның бірі – Қытайдың Алтай аймағы Көкто­ғай ауданынан ШҚО Глубокое ауданына көшіп келген Әден Мәуітұлы. Ол – қазір аталған бағдарламамен баспана рәсімдегісі келетіндердің бірі.
– Біз 2022 жылдың басында Өс­кемен­ге көшіп келдік. Әуелі екі балам осы жақта оқуын оқып, үлкен ұлым дипломын алған соң бізді шақырды. 2023 жылдың алғашқы айларында қазақ елінің азаматтығын алдым. Ал оқуға келген екі баламен әйелім азаматтықты менен бұрын алған еді. Сөйтіп, кейін келген маған үкіметтен 700 мың теңге квота берілді. Оған қоса ауыл шаруашы­лығына арналған грантпен 1 млн 200 мың теңге берілген ақшаға бұзау-тайынша сатып алған едім. Бір жылда 6-7 тұяқ ірі мал болып шыға келді, қазір соның сүт өнімдерін сатып, пайдасын көріп отырмыз. Ендігі мәселе осы бас­пана болып отыр. Үй алуға алғашқы жарнасына үкіметтен жеңілдік жасалады дегенді естіп қуандық. Қазір соның мән-жайын жан-жақтан сұрастырып, құжаттарын дайындап отырмыз. Ал­ғаш­қы жарна – жаңа көшіп келген отба­сы­лар үшін біршама салмақ. Ал оған жеңілдік болса, қалған қаражатын бөліп төлеу қиын болмас еді, – дейді Ә.Мәуітұлы.
Ішкі қоныс аударушылардың баспаналы болуына кедергі аз. Өйткені олар еліміздегі баспаналы болуға қатысты тиісті құжаттарды және қандай мекемеге баруды белгілі деңгейде біледі деуге болады. Ал сырттан келетін ағайын үшін біршама қиындықтың бары рас. Олардың айтуынша, құжат жинау барысында орыс тілін білмеуі көп кедергі келтіретін көрінеді. Қазірдің өзінде репатрианттар жоғарыда аталған бұйрыққа қатысты ақпараттарды қайдан білуге, қалай алғашқы жарнаға қол жеткізуге болатынын білмей отыр.