Мұсылманның шынайы тұлғалық бейнесі ең әуелі оның мінез-құлқы мен күнделікті іс-әрекетінен танылады. Ислам діні адамның сыртқы құлшылығымен қатар ішкі жан-дүниесінің тазалығына, мінез-құлқының көркем болуына ерекше мән береді. Ардақты Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) «Мен көркем мінездерді толықтыру үшін жіберілдім» деп, исламның басты мақсаттарының бірі – адам бойындағы ізгі қасиеттерді кемелдендіру екенін өзі де сөзі және ісімен үлгі етіп көрсеткен. Демек, шынайы мұсылмандық тек намаз оқу не ораза ұстаумен өлшенбейді – ол ең алдымен адамның күнделікті өмірінде қаншалықты адал, мейірімді, әділ және білімді екендігімен бағаланады.
Адалдық пен шыншылдық – мұсылманның айнымас сипаттары. Алла Тағала Құран Кәрімде: «Әй мүміндер! Алладан қорқыңдар және шыншылдармен бірге болыңдар» деп мүміндерді турашыл да әділ болуға шақырады. Пайғамбарымыз да уәдеде тұру, аманатқа қиянат жасамау жөнінде көптеген өсиет қалдырған. Мұхаммед пайғамбар (с.ғ.с.) өзі де исламға дейін Меккеде «әл-Амин» – сенімді, адал адам атанып, шыншылдығымен ел құрметіне бөленгені тарихтан мәлім. Жаңа мұсылман болған жанның да айналасына ең алдымен адалдығымен танылғаны абзал. Өзгелерге өтірік айтпау, алдау мен айлаға бармау – нағыз мұсылманды даралайтын қасиет. Ардақты елші бір хадисінде шынайы мұсылманды: «Нағыз мұсылман – өзге адамдар оның тілі мен қолынан зиян көрмеген адам» деп сипаттаған екен. Расында, иманды жан ешкімге қиянат жасамайды, әр ісінде әділдік пен шындықты ту етіп ұстайды.

Мейірімділік пен қамқорлық – мұсылман болмысының негізгі белгілерінің бірі. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өзі өзгелерге теңдессіз мейірім үлгісін көрсеткен – тіпті Құранда оның бүкіл әлемге рақым етіп жіберілгені айтылған. Алла Елшісі қатігездік пен тас жүректі құп көрмей, «Кім мейірімді болмаса, рақымшылыққа бөленбейді» деп ескерткен. Яғни мұсылман жүрегі жұмсақ, жанашыр болуы керек. Адамдарға кешірімді болып, мүмкіндігінше көмек қолын созу – ізгі мұсылманның күнделікті әдетіне айналуға тиіс қасиет. Қазақ халқы да «жақсылық жасасаң, өзің жақсылық көресің» деп өскелең ұрпақты қайырымды болуға тәрбиелеген. Үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсету – біздің дәстүрімізбен біте қайнасқан, мұсылманның мейірімді мінезінен туындайтын көрініс.

Ұят пен кішіпейілділік – иманның ажырамас бөлшектері. Пайғамбар хадисінде: «Ұят пен иман екеуі егіз. Егер ұят кетсе, иман да бірге кетеді» деп ескертілген. Шынында да, ұяты жоқ, бетімен кеткен адамда Құдай қорқынышы да азаяды. Сондықтан әр мұсылман әдеп сақтап, ар-намысын биік ұстайды. Ұят – пендені теріс қылықтан тыйып, дұрыс жолда ұстайтын имани қорғаушы қасиет. Сонымен қатар кішіпейілділік пен қарапайымдылық – мұсылманның шынайы сипаты. Тәкаппарлық пен өзімшілдік, керісінше, имандылыққа жат мінез. Ғұлама Имам Ғазали жүректі әртүрлі жағымсыз қылықтардан таза ұстауды нағыз имандылықтың негізі санайды. Демек, мұсылманның жүрегінде өзімшілдік, көреалмаушылық, екіжүзділік сияқты жаман мінездерге орын болмауға тиіс. Халқымыз «Ұятты адам – иманды адам» деп ұят пен арды жоғары бағалаған, кішіпейіл жанды әрқашан сыйлаған.

Білім мен парасат мұсылман тұлғасын толықтыратын аса маңызды қасиеттер саналады. Ислам әрбір ер мен әйелге пайдалы ілім алуды парыз еткен. Пайғамбарымыздың «Ғылымды Қытайдан болса да іздеп үйреніңдер» деген өсиеті білім жолында аянбай іздену керектігін меңзейді. Қасиетті Құранның алғашқы түскен аятының «Оқы!» деген сөзден басталуы да тегін емес. Адам баласы ілім арқылы Жаратушысын таниды, айналасына пайдасын тигізеді. Абай атамыз «Әуелі адамның адамдығы – ақыл, ғылымменен» деп, кемел адам болу үшін ең алдымен білім мен парасат керектігін баса айтқан. Шығыс ойшылы әл-Фараби: «Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деп, ғылымды игерумен қатар рухани тәрбие алу қажеттігін ескерткен. Шәкәрім Құдайбердіұлының жастарға арнаған өлеңінде: «Халқыңа еңбек қыл, ақ жолдан айнымай, ар сақта, оны біл. Талаптан да, білім мен өнер үйрен, білімсіз, өнерсіз – болады ақыл тұл» деп, адал еңбекпен қоса білім үйренудің маңызын өсиет еткені белгілі. Яғни адамға имандылық пен білім қатар жарасқанда ғана ақыл-парасат толық қалыптасады. Білімді мұсылман өзіне де, қоғамға да көп пайда келтірмек. Сондықтан әрбір мұсылман өмір бойы ілім ізденуді, пайдалы нәрсе үйренуді дағдыға айналдыруы қажет.

Қорыта айтқанда, мұсылманның тұлғалық келбетін жоғарыда баяндалған қасиеттер айшықтайды. Адалдық, әділдік, мейірімділік, ұят, білімділік сынды асыл құндылықтар бір адамның бойынан табылса – ол нағыз «толық адам», кемел мұсылман болмақ. Ислам ғұламалары да діннің мәні көркем мінез-құлықта екенін талай айтқан. Мәселен, Ибн Қайымның айтуынша, діннің өзі түгелдей көркем мінезден тұрады. Расында да, мінезі жақсылыққа толы мұсылманның иманы да кемел келеді. Мұсылман баласы сол ізгі қасиеттерді күнделікті тұрмыс-тіршілігінде көрсетіп жүрсе, айналасына шуақ шашып, қоғамға пайдасы тиетін нағыз үлгілі тұлғаға айналмақ. Осындай тұлғалар көбейсе, біздің қоғамымыз да ізгілікке толы, берекелі қоғамға айналары сөзсіз.