Сот жүйесінің дамуындағы Судьялар одағының рөлі

 БиылҚазақстан Республикасы Судьялар одағының құрылғанына биыл 28 жыл болады.

1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясында мемлекеттік билікті бөлу принципі жарияланды, оның көмегімен сот билігі заң шығарушы және атқарушы билікпен тең дәрежеде әрекет ететін мемлекеттік биліктің дербес тармағына бөлінді. Оның мақсаты азаматтардың, мемлекеттік органдардың, ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауды жүзеге асыру, Қазақстан Республикасы Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтік құқықтық актілердің, Республиканың халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз ету болып табылады.

Осыған орай судьялар қауымдастығының мүдделерін іске асыру және қорғау мақсатында 1996 жылғы 19 желтоқсанда республикалық мәртебесі бар қоғамдық бірлестік нысанындағы коммерциялық емес ұйым болып табылатын "Қазақстан Республикасы Судьялар одағы" Республикалық қоғамдық бірлестігі құрылып, сол жылы Алматы қаласында республика судьяларының I съезі өтіп, онда судьяларды ерікті түрде біріктіріп, ортақ мәселені ақылдасып шешуге бағытталған, судьялардың мүдделерін іске асыру және қорғау мақсатында әрекет ететін қоғамдық бірлестік құру қажеттігі көпшілік талқысына салынды.

Судьялар одағы өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясы, халықаралық шарттар, Қазақстан Республикасының заңдары, сондай-ақ Жарғы негізінде жүзеге асырады. Өз қызметін жүзеге асыра отырып, Одақтың нақты істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыруға ықпал етуге, сондай-ақ саяси мақсаттарды көздеуге құқығы жоқ. Одақ қызметінің қағидаттары-еріктілік, оның мүшелерінің теңдігі, демократия, өзін-өзі басқару, заңдылық, есеп беру және жариялылық.

Одақ қызметінің мәні судьялар қоғамдастығының мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізуді ұйымдастырушылық қамтамасыз ету болып табылады.

Одақтың мақсаттары мен міндеттері судьялар қауымдастығының маңызды құқықтық мәселелерді шешудегі ұстанымын айқындау; соттар жұмысының өзекті мәселелерін және судьялар мәртебесін қарау; сот билігінің беделін бекіту, судьялардың судьялық әдеп кодексінде қойылатын талаптарды орындауын қамтамасыз ету; судьялардың ғылыми-практикалық конференцияларын өткізу және оған қатысу; соттардың тәуелсіздігін күшейтуге, сот билігін нығайтуға жәрдемдесу, әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету, судьялардың өзін-өзі басқаруын дамыту; мемлекеттік органдар мен қоғамдық бірлестіктерде судьялардың мүдделерін білдіру; сот практикасы және заңнаманы жетілдіру мәселелерін талқылауға қатысу; судьялардың кәсіби деңгейін арттыру, судьяларды оқыту жөніндегі іс-шараларға қатысу; соттардың қызметіне және құқық қолдану практикасына қатысты заңдар мен өзге де нормативтік актілердің жобаларына тәуелсіз бағалау жүргізу; басқа елдердің судьялар қауымдастықтарымен халықаралық қатынастар орнату және дамыту болып табылады.

Судьялар қоғамдастығының органдары судьялардың тәуелсіздігі және сот қызметіне араласпау қағидатын мүлтіксіз сақтаған кезде сайлау, ауысым және есеп беру қағидаттарын ескере отырып, алқалы түрде жария түрде әрекет етеді.

Одақтың құрылымын аумақтық және корпоративтік негізде құрылған филиалдар құрайды. Филиалдар облыстық және оларға теңестірілген соттардың жанынан және Жоғарғы Сотта құрылады.

Тәуелсіз елімізде судьялар одағы құрылғалы оның көмегімен сот жұмысына, судьялар тәуелсіздігін нығайтуға қатысты ұсыныстар құзырлы орындардың назарына жетіп отырды. Әсіресе, сот қызметіне қатысты жаңа заңнамалардың сапалы дайындалуына одақтың сіңірген көмегі өлшеусіз. Өйткені сот жұмысындағы кем-кетікті судьялардан артық ешкімнің білуі мүмкін емес. Әрі осы түйткілдердің оң шешілуіне бірден бір қызығатын да судьялар болатыны түсінікті.

Сондықтан да Судьялар одағы Қазақстандағы заң шығару ісіне үнемі белсенді қатысып, сапалы құжаттардың қабылдануына еңбек сіңіріп келеді.

Н.Н.Бекетаев

Шиелі аудандық сотының

төрағасы,