Болмысы бөлек Әшекең
«Жақсының жақсылығын айт, нұры тассысын» дегендей, біз досымыздың көзі тірісінде айтуға қимаппыз. Сол олқылықтың орнын толтыруға Әшімхан Оспановтай азаматқа азғантай естелік, жылы лебіз білдіруге қолыма қалам алдым. Әшекеңмен бір жылы, сол жылдың соңғы айында туылыппыз. Оның әкесі Орынбасар, менің әкем Мүсілім Коммунизм колхозында, бір фермада мал бақты. Жаз айында жайлауда, қара таудың терістігінде бірге жайлап, мал өсірді. Біз 5-6 жастан бірге өстік. Сол жайлаудың табиғатын айтпау мүмкін емес, терістікке ағатын ұзын өзен бар, сауысқандық шыңынан бастау алып, қыземшекке қарай ағатын. Өзеннің таудан шығып, бетпақ дала кеңістігінде ағатын жағын «Еспе» өзені дейді. Жерлес атақты жазушы Оразбек Сәрсенбай ағамыздың «Тамыр» кітабында сипатталған. Сол өзеннің таудан шығар жерін колхоз тоғандап, су жинап, үлкен су қоймасын жасаған. Соған малшылар малдың жүнін қырқар алдында, қойларды суға тоғытып алатын еді. Тоғаннның басында «Ақбұлақ» деген бұлақтар болды. Жерден қайнап, бұрқылдап, тау ішіндегі жазықта жер бетіне шығып, үлкен өзенге құятын. Табиғаты жап-жасыл, қарап тұрып тамсанасың да демаласың! Тоған жанында, тік тастары өте биік бір шың болатын, аты – «Кертай». Сол шыңға шығып қарасаң, алдыңдағы кең жазық, көз жетер жер алақаныңдай көрінеді. Күн шығысында «Майшының табаны» - деген жазық, жасыл алқап бар, керемет кинодағы табиғат дейсің.Шиелі ауданы халқы жазғы аудандық малшылардың тойын осында, ат шаптырып, қыз қуу, балуан күрес, концерт құрып жылда өткізетін.
Тоғанның басында Әшімханның Орынбасар, Орынбай әкелері отырды. Біз Еспе өзеннің бойында қоныстандық. Өзен арнасы өте кең, табанды – таяз су ағып жататын. Арна толы тоғай, қалың жыңғыл, жылқы, түйе көрінбейтін. Екі жағы биік жарға құстар қонып, шулап жататын. Біз сол жерден үкінің балапанын ұстап бағатын едік. Осы табиғат қазір тозған «Елу жылда ел жаңа, жүз жылда қазан», дегендей оған да 60-63 жыл өтіпті-ау!
Сол жайлаудағы малшылар, қазыналы қарттар еді. Ал, кейінгі қойшылар арақ, картаны үрдіске айналдырды. Сол малшы қазыналы қарттың бірі, Әшімханның әкесі Орынбасар еді. Ол кісі атақты ақын Нартай Бекежановтың жақын інісі болатын. Әшімхан сол аталарына еліктеп, ұқсап бақты. Атасы облыста мәдениет саласын басқарса, өзі ауданда мәдениет саласын басқарды.
Тамылжыған жаз айында қара таудың керемет табиғат аясында жастық шақ бірге өтіпті. Ақ бұлақтан су ішіп, тоғанға шомылып, «Кертай шыңы» басына жарыса шығып, басында кереметке қарап ұзақ отырып, Майшы табанында қозы-лақ қайырып өскен біз де, сол төлдей едік.
Әшімхан досыммен соңғы мектеп бітіру кешін сол үйде өткізіп, 40 сыныптас жас жан-жақа кеткеніміз есімде. Азамат болып қызмет жасағанда, менімен ойын бөлісіп жүретін. Оған дос көп болды, әр саладан.
Әшекеңнің әзілге де жақындығы бар еді. Бір туған күн кешінде сыныптастар отырып шәй ішкен соң далаға шығып, сыйлыққа ақша жинап жатқан жігіттерге қарап – «Жігіттер, бұл Әшекеңнің туған күні, жинасақ көптеу жинайық» дегені есте. Мектеп бітіргенге 20 жыл толған кешті де өзі басқарды. Есте қалардай өте мәнді өтті. Осы кештен соң сыныптас достардың ынтымағы мен достығы беки түсті.
Еңбегі достарына ғана емес, аудан халқына өте мол еді. Бірде Мейрам саған ризамын, алыстан келіп, алыстағы «Ақсүмбе» елді мекенінде жатқан «Басы қара» атаңның басын көтердің, ал мен осы сырдың бергі бетінде жатқан атам, Әйекенің басын әлі көтере алмай жүрмін, өкінішті деп еді. Осы алдағы жылда қолға аламын дегені бар. Мақсатына жетпеді, төтеннен індет тарап, соның құрбаны болып кете барды...
Мейрам Мүсілімұлы
