8 наурыз әйелдер күні: қалай пайда болды және не үшін қажет?
Биыл 8 наурызда әлем 110-шы рет Халықаралық әйелдер күнін атап өтеді. Қазақстанда да ол ең ауқымды мерекелердің бірі.
Посткеңестік елдерден жерлерде онша танымал болмаса да көпшілік бұл мереке туралы естіген. Ал оны БҰҰ есте қаларлық күн ретінде мойындады.
Қазіргі таңда 8 наурыз мерекесі - өндіріс озаты және белсендіге құрмет көрсету күнінен бастап - махаббат пен отбасылық құндылықтар күніне айналды.
Мерекенің пайда болуына америкалық әйел жұмысшылардың қозғалысы себеп болды.
1908 жылы Нью-Йоркте 15 мың әйел шеруге шығып, жұмыс күнін қысқартуды, жалақыны көтеруді және дауыс беру құқығын талап етті (1920 жылы АҚШ Конституциясына 19-шы түзету қабылданған кезде көптеген штаттарда әйелдер дегеніне қол жеткезді). Келесі жылы америкалық Социалистік партия ақпанның соңғы жексенбісін жұмысшы әйелдер күніне айналдыруды ұсынды.
1910 жылы тамызда Германия социал-демократиясының белсендісі Клара Цеткин Әйелдердің теңдігі мен бостандығы үшін күресудің халықаралық күнін енгізуді ұсынды.
17 елден келген жүзге жуық қатысушы бұл идеяны бірауыздан қолдады.
1911 жылы бұл күн алғаш рет Германия, Австрия-Венгрия, Дания және Швейцарияда атап өтілді.
Германияда 19 наурызда өткен әйелдер күнінің алғашқы мерекесі 1848 жылғы Пруссиядағы наурыз төңкерісін еске алуға арналды. Содан кейін әр түрлі елдерде әйелдер күні 2, 9 және 12 наурызда, сондай-ақ 2 және 12 мамырда атап өтілді.
8 наурыз күні халықаралық қозғалысқа Ресейден келді. 1917 жылы осы күні (ескі стиль бойынша 23 ақпанда) Петроградтағы Выборг жағасындағы тоқыма фабрикаларының жұмысшыларының ереуілі "Нан және бейбітшілік!" талаптарымен басталып, революцияға ұласты. Бір аптадан кейін император тақтан бас тартты.
Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарында Выборгтың әйел жұмысшылары патшаны құлатқаны үшін құрметке ие болды.
1975 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы 8 наурызды әйелдердің өмірдің барлық салаларындағы жетістіктерін атап өту және теңсіздік қалдықтарына қарсы наразылық күні деп жариялады.
Қазақстанда 8 наурыз - демалыс күні. Әйелдерге сыйлықтар мен гүлдер беріледі - мереке алдындағы үш-төрт күнде олардың сатылымы екі есе артады.
Қытайда әйелдердің жұмыс күні сегіз емес, төрт сағатқа созылады, бірақ Қытай Халық Республикасы Мемлекеттік кеңесінің бұл ұсынысы заңды емес, сондықтан кейбір жұмыс берушілер оны сақтамайды.
Италияда әйелдерге 8 наурызда мимоза гүлдері беріледі. Бұл әдет Римде Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін көп ұзамай пайда болды. Қалай әдетке айналғаны белгісіз.
АҚШ-та наурыз әйелдер тарихының айы болып саналады. Жыл сайын президент мәлімдеме жасап, америкалық әйелдердің жетістіктері мен үлестерін тізбектейді.
"БҰҰ-әйелдер" бағдарламасының мәліметтері бойынша, коронавирус пандемиясы гендерлік теңдік үшін 25 жылдық күресті жоққа шығарды. Шектеулер бүкіл әлемдегі әйелдердің көбірек үй жұмысымен айналысуына және мансап пен білім алу мүмкіндіктерінен айырылуына әкеледі.
2021 жылы Халықаралық әйелдер күнін мерекелеуді ұйымдастырушылар оған ұран ретінде #ChooseToChallenge ("Шақыруды таңда") хэштегін таңдады. Негізгі идея - әлем адамдарды күреске шақыруда және әркім өз таңдауы үшін жеке жауап береді.
"Біз барлығымыз гендерлік алауыздық пен теңсіздік туралы дауыстап айта аламыз. Біз әйелдердің жетістіктерін іздеп, мадақтай аламыз. Біз ортақ күш-жігерімізбен әділетті әлем құра аламыз", - делінген ұйымдастырушылардың мәлімдемесінде.
"Гендерлік теңдікке әлі жүз жыл бойы қол жетпейді", - делінген мерекені ұйымдастырушылардың мәлімдемесінде. "Біздің ешқайсымыз, бәлкім, біздің балаларымыздың ешқайсысы оны көре алмайды".
stan.kz
