Кеңес кезеңінде ұзақ уақытқа созылып, қаншама адамның өмірін жалмап, қайғы-қасірет әкелген нәубеттің бірі – Ауған соғысы. Кім үшін, не мақсатпен болып жатқаны белгісіз сұрқия соғыста еліміздің азаматтары әскерде берген антына адалдық танытып, соңына дейін арпалысты.

Биыл бұл соғыстың аяқтал­ға­нына 35 жыл толды. Қанша уақыт өтсе де, өзге елде соғысқан ардагерлеріміздің жан жарасын Ауған елінің қасіреті ақпанның аязындай қаритыны сөзсіз.
Еліміздің ішкі тәртібін тіз­гін­ге алған Ұлттық ұланда Ауған еліндегі ауыр жылдардың қай­ғысын көзімен көріп, басынан кешкендер де бар. Болмысында батырға тән батылдығы басым ардагерлеріміз өткен күннің оқиғасын жастарға тек үлгі ретінде үгіттеп, насихаттап келеді.
Олар – отставкадағы аға прапорщиктер Виктор Клязмин мен Вла­­димир Самарский. Екі аға пра­порщикті бір арнаға тоғыс­тырған 6506 әскери бөлі­міндегі әскери қызмет еді. 1980 жылдарда ата-ананың ауыр еңбегі мен батыл бейнетін бала күні­нен көріп, қалада тұрса да, қа­жыр­­лы қызметтерін қара техниканы тіз­гіндеуден бастаған бозбала жігіттер мерзімдік қызметтерін аяқтаған соң, біржола әскери қызметке оралуға бел буады. Бірі жеңіл автокөліктің, бірі ауыр техникалардың бірі – бро­нетранспортердің руліне отырды. Виктор Алексеевич Ауған еліндегі қызметке өз еркімен сұранғандар­дың қатарында болды. Таулы елдегі соғысқа таңдалып алынатын жауынгерлер жан-жақты тексерістен өтеді. Мәскеудегі үлкен генералдармен жеке сұхбаттан кейін ғана тізімге ілінеді. Бір әскери бөлімдегі прапорщик­тер бір жасақтың құрамында қара күз­дің қыркүйек айында Ауған еліндегі арпалысқа аттанып кетті.
Екі дос қызметтеріне байла­нысты екі қалаға бөлінді. Виктор Клязмин қауіпті орталық Канда­гар қаласына аттанса, Самарский Владимир Газ­неге кетті. Бұлар қызметі қатаң құ­пия сақтала­тын Ішкі әскердің «Ко­бальт» деп аталатын арнайы жа­­са­­ғы­ның құрамында болды. Бұл елде сол кездегі теміржолдың, теңіз жол­да­рының жоқтығын, авиа­цияның на­шар дамығанын ескерсек, басты күш тек таулы аймақтардағы жөнсіз жол­дар­да еді. Әскерге жеткізілетін барлық материал, мүлік пен азық-түліктің бәрі қара жолдың бойымен қатар тізілген көліктермен тасымалданды. Виктор Алексее­вич бронетранспортермен талай көліктердің легін қатерлі таулы жолда қалқан болып алып жүр­ді. Тау-тастың тасасында қас-қағым­да өміріңді қылыштай кесіп түсе­тін дұшпандардың мергендері отыратын. Күнделікті қанша көлік өтті, қанша рет шабуыл жасалды, қанша адам жараланды және өкінішке қа­рай, қанша адам қаза болғанын есептеу – оның қарапайым ғана, алайда қаһармандықпен орындалатын басты борышы еді. 1981 жылдың наурыз айында болған үлкен шайқастардың біріне көмекке жөнелтілген көліктерді шекара аймағындағы басқа қаладан алып келуге тура келеді.
«Жолым болды, жол бойы ешқандай атыс-шабыссыз алып келдім, бірақ керісінше болуы да мүмкін еді, фашизмге қарсы соғыс болсын, Ауған соғысы болсын бір ұққаным, сен жауды немесе жау сені алады. Ауған еліндегі қасірет­ті жылдардан есімде сақталып қалға­ны – ешкімді марапат та, атақ та, шен де қызық­тырмады, қиын жолда бір-біріміздің өмірімізді сақ­тау­ды алғашқы орынға қойдық», деп еске алады аға прапорщик Виктор Клязмин.
Владимир Иванович Газне қа­ла­сында қызмет етті. Олар­дың басты қызметі қарапайым халық арасында жүріп, барлау жүргізу, ақпарат жинау еді. Сол арқылы бандиттік топ­­тар­ды жоюға арналған опера­ция­­­лар­ды ұйымдастыруға көмектес­ті. Жауынгерлік түрлі операцияны ұйым­дастырып, зерделеуге қатыс­­қан арнайы офицерлер­дің автомо­билі­­нің жүргізушісі бола жүріп көп оқиға­ны бастан кешірді. Соғыс жүріп жат­қан елдің қарапайым ғана бір ауылынан келесісіне бару үлкен қиындық туғызды. Жол бойы дұшпандардың түрлі топтары шабуыл жасауы мүм­кін. Ауған асуында от кеш­кен Владимир Ивано­вич соғыс­тың қатыгездігіне талай көз жет­кізді. Бала кезінде кинодан ғана көретін жантүршігерлік оқиғалар көз алдында болып жат­ты. Жылдан аса өзге елде өзде­рінің интернационал­дық борышын өтеген аға прапорщиктер Владимир Самарский мен Виктор Клязмин 1981 жылы елге оралды. Әрине, аман оралғандарына қуа­нышты еді, алайда соғыстың зардабы мен әсері жүректерінде өмір бойы қалды.
Тарихымыздың шежірелі бет­терінде қалған талай соғыстың бә­рінде қаншама қаһармандық пен батырлықтың үлгісін көрсеткен тұл­ғаларымыз бар. Олардың ер­лі­гін егемен елде еркін өсіп келе жат­қан жас өрендерге насихаттап, арда­герлерімізді ардақ тұту асыл парызымыз екені даусыз.
 
Малика ШЫНЖІГІТОВА,
әскери журналист