Дүниеге келген әр сәби бақытты болуға лайықты. Иә, бар бақытымыз да, қызығымыз да, күйбең тіршіліктің көлеңкелі сәттерін ұмыттыратын да – балаларымыз. Баланың бақытты болуы ата-ананың қолында. Әр ата-ана бауыр еті баласының дені сау болғанын Алладан күні-түні сұрайды.
Қазіргі аурудың түрі көп. Емханаға бара қалсаң, дертіне шипа іздеген халықты көресің. Оның көбісі – балалар. Осыдан 2 жыл бұрын менің өмірімде «аутизм» деген ұғым пайда болды. Бауыр етім балам осындай дертке шалдығады деп үш ұйықтасам түсіме кірмепті.

Ең өкініштісі, мұндай дертпен ауыратын балалардың саны қазір көбеймесе азаятын емес. Мәселен, елімізде аутизм дертіне шалдыққан 14 жасқа дейінгі 1 мыңнан астам бала бар екен. Бұлар ресми тіркелгендері ғана. Мамандар есепке алмағандар бұдан әлдеқайда көп дейді. Себебі республикада аутизммен сырқаттанатын балаларға дер кезінде дұрыс диагноз қойыла бермейді, тіпті ауруды емдеудің бірыңғай тәсілі де жоқтың қасы.

Аутизм ауруы қоғамға қауіпті ме?
Аутизм дертіне шалдыққан балаларды қоғам қабылдауға дайын ба? Аутизм ауру емес. Терминнің өзі айтып тұрғандай, аутизмге шалдыққан балалар ешкімнің көзіне тік қарамайды, сөйлеспейді, ойнамайды, оқшауланып жүреді. Аутист жандар бір нарсемен ұзақ уақыт бойы айналысып ­оты­ра береді, бір қимылды қайталай береді, бала атын шақырса елең қылмайды, ол өз әлемінде өмір сүреді. Кейде мылқау бала сияқты көрінеді. Біздің қоғамда бұл дерт жайлы айтыла бермейді. Ең аяныштысы, ата-ана баласының осы дертке шалдыққанын білген сәтте баласын тығып ұстауға тырысады. Бұл аурудың белгілері осыдан І ғасыр бұрын анықталған. Оның пайда болу себебі де, айығу жолы да белгісіз. Бірақ аутизм дертіне шалдыққан балалар дер кезінде ем-домын алса жазылып кету үміті бар екен. Алайда көп жағдайда уақыт өткізіп алғандықтан, жазылмас дертке айналып жатады.

Ең алғаш бұл ауруды швед психиатры Э.Блэйлер анықтап шизофрения ауруының бір түрі деген. Әлемде әр 55-ші адам осы аурумен ауырады екен. Аутизм ауруын 2-5 жас аралығында анықтауға болады.

Қазақстанның санаулы қалаларында белгілі меценат Болат Өтемұратовтың қолдауымен «Асыл мирас» аутизм орталығы жұмыс істейді. Ерекше балаларға ерекше күтім жасайтын Қызылорда қаласында орналасқан «Асыл мирас» аутизм орталығының бар екенін білген күннен бастап ұлыма 3 ай «GASPER» әдісі арқылы жүргізетін курсын қабылдадық. Алайда бұл біз үшін аз. Бұл орталыққа қайтадан бару мүмкіндігі шектеулі. Өйткені кезекте тұрған аутизм дертіне шалдыққан балалар саны өте көп.

Бұл дертке шалдыққан балалармен үздіксіз жұмыс жүргізу керек. Бірақ қалай? Үй жағдайындағы жүргізілген жұмыс аздық етеді. Ол үшін қалалық жерлерге бармай-ақ ауданда арнайы орындардан аутист балаларға инклюзивті сыныптар ашылса құба-құп болар еді. Өйткені аутист балалар өзге балалар сияқты мектепте оқи алмайды.

Алматы мен Астана қалаларында аутизмге шалдыққан балалардың ата-аналарының ассоциациясы жұмыс істейді. Осындай бірлестіктер біздің өңірде, ауданда да ашылса біз үшін үлкен мүмкіндік болады. Себебі аутист балалардың ата-аналары да психологиялық қолдауға зәру. Олар өзгелер сияқты балаларын қонаққа ертіп апара алмайды, көшеге шығармайды. Сырт көздердің ауру балаға қарағанының өзі ананың жүрегіне пышақтай сұғылады. Бір сөзбен айтқанда бұндай баласы бар ата-аналардың мұңы бір.

2 сәуір – Бүкіләлемдік аутизм мәселесі туралы ақпаратты тарату күні. Осы атаулы күні аудандық емхана мен педагогика-психологиялық бірлестігінің ұйымдастыруымен осы жұмбақ дертке шалдыққан балаларға шын мәнінде мемлекет пен қоғамның ерекше назары керек екендігі жайлы ақпарат таратса, арнайы аутист балалармен жұмыс жасайтын мамандар жұмыс істесе деймін.

Аутизм – ауру емес. Ол ерекшелік. Бұл менің сөзім емес, дәрігердердің шешімі емес, бұған тарихта есімі қалған аутист тұлғалардың өмірі дәлел. Барлық музыкалық аспаптарда шебер ойнаған, әлемді өзінің қайталанбас шығармаларымен тәнті еткен А.Моцарт, физика ғылымдарының негізін қалаушы А.Энштейн, әлемнің ең үздік футболшысы Л.Месси осылардың бәрі аутизм синдромы бар тұлғалар.

Егерде балаңыздың бойынан жоғарыда айтылған ерешеліктерді байқасаңыз уақыт өткізбей психолог мамандарына жүгінуге кеңес беремін. Бұл дертке шалдыққан балалардың анасы, кейіннен отбасымен бірге оның дамуына үлес қосуы керек. Бұндай ерекшелігі бар баланы үнемі күліп қарсы алу қажет, қандайда бір ісін қолдап отыру керек. Сонда ғана бұл дертті жеңуге үміт бар дегім келеді.