СЫРДАҒЫ СЕРПІН
Былтыр Мемлекет басшысы Сыр еліне арнайы іс-сапармен келді. Сонда өңірдегі бірқатар әлеуметтік құрылыс нысандарында болып, аймақ басшысы Қырымбек Елеуұлының қолдауымен қалада атқарылған тың жобаларға, жаңашыл бастамаларға оң бағасын берді.
Бұл жылы қаланың әлеуметтік-экономикалық маңызды мәселелері кезең-кезеңімен шешімін тауып, халықтың әлеуметтік жағдайын жақсартуда біршама жұмыстар атқарылды. Қызылорда қаласының инженерлік, коммуналдық инфрақұрылымын дамытуда, жол сапасын жақсартуда кешенді шаралар қабылданып, қала қарқынды құрылыс алаңына айналды. Көпқабатты тұрғын үйлер, әлеуметтік нысандар салынып, халық игілігіне берілді. Бұл – іргелі елдігіміздің, ынтымағы мен бірлігі жарасқан қызылордалықтардың ерен еңбегінің жемісі.
Мемлекет басшысының жыл сайынғы Жолдауы, мемлекетіміздің алдағы дамуының жаңа кезеңін айқындайтын Қазақстанның бұлжымас саяси дәстүріне айналды. Былтыр Қазақстанның үшінші жаңғыруы бастау алса, бұл жолғы Жолдауда Елбасымыз төртінші жаңғыртудың негізгі 10 басым бағытын атап көрсетті. Бұл Жолдау жаңа әлемге, яғни Төртінші өнеркәсіптік революция әлеміне бейімделуге, жетістікке жетуге жол табу үшін не істеу қажеттігін айқындайды. Ендігі кезекте бар мүмкіндіктерді тиімді пайдаланып, Елбасы берген бағытпен халық артқан сенімді ақтау үшін, бүгінгі жетістіктерімізді еселеу жолында қарқынды жұмыс жасауы қажет.
Қызылорда қаласы экономикасының әр саласында жүзеге асырылып жатқан жұмыстар баршылық. 2017 жылдың басында қала бюджеті трансферттерді қоса есептегенде 30 млрд 831 млн теңге көлемінде бекітіліп, осы жылды 43 млрд теңгеге жетіп, қорытындылады. Оның ішінде өз кірісіміз соңғы 5 жылда 1,7 есеге артты, яғни 9 млрд 800 млн теңгеден 17 млрд теңгеге ұлғайды. Өнеркәсіп кәсіпорындары былтыр 619 млрд 966 млн теңгенің өнімін өндірді. Өңдеу өнеркәсібінің өнім көлемі 37 млрд 188 млн теңгені құрап, былтырмен салыстырғанда 14,6 пайызға артты. Жыл ішінде негізгі капиталға салынған қаржы көлемі 105 млрд 322 млн теңгені құрап, облысқа салынған барлық инвестицияның 43,7 пайызын құрады. Соңғы жылдары қаланың ауыл шаруашылығы саласына мемлекет тарапынан бірқатар жеңілдіктер жасалып, нәтижесінде егін шаруашылығы мен мал шаруашылығы жыл сайын қарқынды дамып келеді. Ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы көлемі 5 млрд 986 млн теңгені құрап, 103,5 пайызға артты.
Қала бойынша 251 шаруа қожалықтарының бірігуімен 21 ауыл шаруашылығы өндіріс кооперативтері құрылды. Ауыл шаруашылығы дақылдарының егіс көлемін әртараптандыру мақсатында, барлығы 7 мың 621 гектар жерге дақылдар егілді. Нәтижесінде, күріштен 16 мың 876 тонна өнім жиналды. «Сыбаға», «Құлан», «Алтын асық» бағдарламалары аясында 4 шаруа қожалығы «Аграрлық несие корпорациясы» арқылы 53 млн теңгеге жеңілдетілген несиемен – 30 бас асылтұқымды мал, 32 шаруа қожалығы өз қаражаты есебінен 191 бас асылтұқымды мал сатып алды. Қала көлемінде азық-түлік бағасын тұрақтандыру мақсатында өткен жылдың наурыз-желтоқсан айлары аралығында тұрақты түрде ауыл шаруашылығы өнімдерінің жәрмеңкелері өткізілді.
Тұрғын үй құрылысы қарқын алуда
Қызылорда қаласында тұрғын үй құрылысы ерекше қарқын алып, халықты баспанамен қамту көрсеткіші еселеп артты. Осындай ауқымды жобалардың нәтижесінде, соңғы 5 жыл көлемінде қаламызда жаңадан 12 ықшамаудан бой көтеріп, 7 мыңға жуық жерлесіміз жаңа пәтерге ие болды. Былтыр қаламызда 230 мың шаршы метр болатын 2 мың 971 пәтерлік 61 көпқабатты тұрғын үйдің құрылысы жүргізілді. Қызылорда қаласында тұрғын үй құрылысын дамытуға тартылған инвестиция көлемі 33 млрд 142 млн теңгеге жетті. Облыста атқарылған құрылыс жұмыстарының 43,8 пайызы – Қызылорда қаласының үлесінде. Бұл жобаларды жүзеге асыру барысында 20 мыңға жуық жерлесіміз жұмыспен қамтылды. 2017 жылдың ең үлкен жетістігі – Қызылорда қаласының бас жоспарына сәйкес Сырдария өзенінің сол жағалауынан жаңа қаланың құрылысын басталды. Сол жағалауда құрылыс компанияларының өз қаражаты есебінен бесқабатты 18 тұрғын үйдің, 320 орынды балабақшаның, «Болашақ» университетінің студенттер қалашығы, жастар орталығы, Қазақ орталық атқару комитеті мұражайы ғимараттары салынуда. Осы аумақта 100 келушіге арналған емханамен қоса 300 төсекті көпсалалы облыстық аурухана, 900 орынды мектеп, мемлекеттік-жекеменшік әріптестік аясында 500 келушіге арналған емхана құрылысын салу жоспарлануда. Жыл сайын мыңдаған қала тұрғынына пәтер кілтін табыстап, баспанаға мұқтаж жандардың сұранысын қанағаттандыруға бар мүмкіндік жасалуда. Қызылорда қаласында апатты жағдайдағы тұрғын үйлердің мәселесі толық шешілді. Үкіметтің «Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы» аясында, соңғы 5 жылда қала бойынша 3 млрд 200 млн теңгеге, 123 көпқабатты тұрғын үй күрделі жөндеуден өтті.
Сырдария өзенінің сол жағалауын игеру мәселесі Қызылорда қаласының бас жоспарына сәйкес жүзеге асырылуда. 2017-2021 жылдарға арналған «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдарламасы арқылы Сырдария өзенінің сол жағалауына орналасатын 220 пәтерлі 4 көпқабатты тұрғын үйдің құрылысына республикалық бюджеттен 1 млрд 521 млн теңге бөлінді. Сол жағалаудың инженерлік инфрақұрылымын дамыту бойынша 7,3 шақырым жоғары қысымды газ құбырын және автоматтандырылған газ тарату стансасын салуға былтыр облыстық бюджеттен 200 млн теңге бөлінген. Биыл осы жұмыстарды жалғастыруға 300 млн теңге бөлінді. Аталған аумақты, электрмен жабдықтауға 2017 жылы 900 млн теңге қаралған, биыл осы жұмысты жалғастыруға 300 млн теңге бөлінді.
Соңғы жылдары қалаға қарасты бірнеше елдімекен көгілдір отынға қол жеткізді. 2015 жылы Тасбөгет кенті мен Қызылжарма ауылдық округін газдандыру жұмыстарына 2 млрд 157 млн теңге бөлініп, 5 мыңнан аса тұрғын үйлер, әлеуметтік, кәсіпкерлік нысандар көгілдір отынға қосылды. 2016 жылы Талсуат ауылдық округін газдандыру үшін облыстық бюджеттен 271 млн теңге қаралып, ауылдық округ бойынша 500-ге жуық тұрғын үй, үш әлеуметтік нысан табиғи газға қосылды. 2017 жылы Белкөл кенті көгілдір отынға қол жеткізді. Бұл жұмыстарға облыстық бюджеттен 378 млн теңге бөлініп, нәтижесінде 830 жеке сектордағы тұрғын үй, 4 көпқабатты тұрғын үй және 5 әлеуметтік нысан газбен қамтылды. Бүгінгі күні қаламыздың газдандыру көрсеткіші 95 пайызға жетті.
Былтыр республикалық, облыстық, қалалық бюджеттерден қала инфрақұрылымын дамытуға барлығы 3 млрд 376 млн теңге бөлінді. Ауызсу, кәріз жүйелері мен ғимараттарын қайта жаңғырту инвестициялық бағдарламасына сәйкес, облыстық бюджеттен қоса қаржыландыруға 61 млн теңге, Ұлттық қор есебінен 545 млн теңге бөлінді. Былтыр «Нұрлы жол» бағдарламасы арқылы Республикалық бюджеттен бөлінген 3 млрд 44 млн теңгеге қаламызда 34,4 шақырым ауызсу, 7,8 шақырым кәріз су құбырлары қайта жаңғыртудан өтті. Соңғы 5 жылдың ішінде Қызылорда қаласының ауызсу инфрақұрылымын дамытуға 16 млрд теңгеге жуық қаржы тартылды. Қазіргі таңда республика бойынша қалаішілік су құбырлары 70 пайыз толық жаңартылған, толығымен таза жерасты ауызсуын тұтынып отырған бірден-бір шаһар – Қызылорда қаласы. Қаламызда жылу желілерін жаңарту жұмыстары қарқынды жүргізілуде. Соңғы 5 жылда қаладағы магистральді жылу желілерін жаңартуға 8 млрд теңгеден астам қаржы жұмсалды. Былтыр жылу жүйелері мен қазандықтарды ағымдағы, күрделі жөндеуден өткізуге 1 млрд 20 млн теңге қаралып, тиісті жұмыстар атқарылды. «Қызылорда қаласы сол жақ жағалауындағы сумен жабдықтау және кәріз жүйесінің желісі құрылысының» жоба-сметалық құжаттарын әзірлеуге облыстық бюджеттен 122 млн теңге, бірінші кезеңінің құрылысын жалғастыруға 600 млн теңге бөлінді.
Қалада тұрмыс сапасын арттыру және жаңа инновацияны кеңінен тарату мақсатында «Ақылды қала» жобасы бойынша нақты шаралар қабылдануда. Қала көшелерінде балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында білім ордаларының тұстарына светодиодты жол белгілері орнатылады. Сонымен бірге, Жібек жолы даңғылынан салынып жатқан жаяу жүргіншілер көпіріне мүмкіндігі шектеулі азаматтарға ыңғайлы жағдай жасау мақсатында лифт орнатылуда. Жер қатынастары саласындағы заң бұзушылықтарды GPS геодезиялық құралы мен ArcGis бағдарламасын қолдана отырып уақытылы анықтау жобасына 21 млн теңге қаралды. Нәтижесінде, жер қатынастары саласында заңбұзушылықтарды анықтауға жұмсалатын уақыт 15 күннен 2 күнге дейін қысқарады. Қаланың халық көп шоғырланатын демалыс орындары мен саябақтарда ақпараттық ресурстарға және мемлекеттік көрсетілетін электронды қызметтерге қолжетімділікті қамтамасыз ету мақсатында Wi-Fi тегін интернет желісін енгізуге Orda Wi-Fi жобасы қолға алынуда. Бірінші кезеңде, пилоттық режимде орталық Ы.Жақаев көшесі бойына орнатылады. Индустриалды-инновациялық саясатты жүзеге асыру арқылы тұрақты экономикалық өсім қамтамасыз етілді. Облыс әкімі Қырымбек Елеуұлының тікелей басшылығымен, биыл өңдеуші өнеркәсіп саласында қуаттылығы жылына 197 мың тонна шыны шығару зауыты, қуаттылығы жылына 500 тонна молибден ұнтағын өңдеу зауыты іске қосылады. Жобаларды іске қосу арқылы 300-ден аса жұмыс орны ашылады.
Қызылорда қаласында халық саны тұрақты өсіммен сипатталады. Осы ретте жер алу кезегінде тұрған азаматтарға тұрғын үй құрылысы үшін жер телімін беру мақсатында жеке тұрғын үй секторының инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымын дамыту және жайластыруға республикалық бюджеттен 1 млрд 156 млн теңге бөлінді. Сонымен қатар 150 гектар жер учаскесінің инженерлік инфрақұрылымын салуға қажетті 3 млрд теңгеге жоба-сметалық құжаттары дайындалып мемлекеттік сараптаманың оң қорытындысы алынды. Биыл осы аумақтың электр желілері құрылысына республикалық бюджеттен 300 млн теңге және сыртқы сумен жабдықтау желілерінің құрылысына 655 млн теңге бөлінді. Бұл жұмыстар толық аяқталған уақытта 1 мың 267 азаматтарымыз жер телімімен қамтамасыз етілетін болады.
Жол жөндеу жұмыстары жолға қойылды
Қала тұрғындарының қоғамдық көлікке деген сұранысын қанағаттандыру және қаламыздағы көлік қатынасының сапасын арттыру мақсатында жалпы аумағы 5 гектарды құрайтын, жаңа үлгідегі автобус паркі пайдалануға берілді. Бұл парктің ерекшелігі – қоғамдық көліктердің техникалық жағдайын бақылаудан бастап, көлік жүргізушілері мен қызметкерлердің кәсіби біліктілігін арттыруға қажетті барлық материалды-техникалық базамен жабдықталған. Тұрмысы төмен отбасылардан шыққан оқушылар мен студенттердің қоғамдық көлікте жеңілдікпен жүруіне облыстық бюджеттен 105 млн 507 мың теңге бөлінді. Қазіргі уақытта қалаға жақын орналасқан елдімекендерден қала мектептеріне қатынап оқитын 5 мың 416 баланы арнайы көліктер тасымалдауда. Биыл «Қызылорда Автобус Паркіне» қосымша орта сыйымдылықтағы 150 жаңа автобус алу жоспарлануда.
Қалада жол жөндеу жұмыстары ең маңызды жобалардың біріне айналып жол-көлік инфрақұрылымын дамытуда ауқымды жобалар жүзеге асырылуда. Соңғы 5 жылда Қызылорда қаласында жол құрылысын дамытуға 23 млрд теңгеден астам қаржы тартылып, 500 шақырымға жуық жолдарымыз орташа, күрделі жөндеуден және қайта жаңғыртудан өтті. 1 млрд 550 млн теңгеге ұзындығы 115,2 шақырым болатын 38 көшеге жаяу жүргіншілер жолы, 1 млрд 357 млн теңгеге ұзындығы 142 шақырымдық 94 көшеге жарық бағаналары орнатылды. 72 көпқабатты тұрғын үйдің аулаішілік жолдары мен автотұрақтары жөнделді. 2017 жылы да бұл бағыттағы жұмыстар жалғасын тауып, 3 млрд 212 млн теңгеге 137 көше жөндеуден өтті. 1 млрд 426 млн теңгеге қала орталығындағы ұзындығы 5,8 шақырым Қорқыт ата көшесі қайта жаңғыртылды. Бұл көшеде 12 шақырым жаяу жүргіншілер жолы, 156 дана түнгі жарық бағаналары, 19 аялдама салынды, екі бетіне суағар қарастырылды. Бүгінгі таңда, қаламыздың барлық бағытындағы кіреберіс жолдар қайта жаңғыртудан өтті. Сәулет мөлтекауданында 32 көшеге жол жөндеу жұмыстары жүргізілді. Жібек жолы даңғылы мен Ділманов көшесінің қиылысында жаяу жүргіншілерге арналған көпір салынуда, жақын күндері ел игілігіне пайдалануға беріледі. «Өңірлерді дамыту» бағдарламасы арқылы 21 млн теңге бөлініп, Ақсуат, Талсуат, Қызылжарма ауылдық округтерінде көшелер жөнделді, Ақжарма, Қосшыңырау, Қарауылтөбе, Қызылөзек ауылдық округтерінде 4 көше жарықтандырылды. Облыстық бюджеттен бөлінген 201 млн 726 мың теңгеге Қарауылтөбе, Қосшыңырау ауылдық округтеріндегі және Белкөл кентіндегі кіре беріс жолдар жөнделді. Облыстық және қалалық бюджеттерден бөлінген 89 млн теңгеге Ақсуат елдімекеніндегі 7 көше жөндеуден өтті. Облыстық бюджеттен бөлінген 452 млн теңгеге Тасбөгет кентіндегі 10 көшеге жөндеу жұмыстары жүргізілді. Жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында қала халқының сұранысына сәйкес, ең қажетті деген көше қиылыстарына 51 млн теңгеге – бағдаршам, 35 млн теңгеге – 86 дана жарық бағанасы, 2 млн 116 мың теңгеге мүгедектерге қызмет көрсететін ұйымдарға жол белгілері орнатылды.
Мұратбаев көшесі бойындағы жаңа көпірден бастап «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автожолына дейінгі аралықты жалғайтын 5 шақырымдық магистральды көше құрылысына 2017 жылы облыстық бюджеттен 300 млн теңге, биыл осы жұмысты жалғастыруға 300 млн теңге бөлінді.
Индустриалды-инновациялық дамудың игілігі
Елбасы бүгінде экономикамыздың негізгі қозғаушы күші – кәсіпкерлікті дамытуға басымдық беріп, мемлекет тарапынан осы саланы қолдауға барлық мүмкіндіктер жасалуда. Осының нәтижесінде біздің өңірде де айтарлықтай оң өзгерістер қалыптасты. 2017 жылы Қызылорда қаласында 25 мың 665 шағын кәсіпкерлік субъектілері тіркелген. Облыс бойынша нақты жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлік субъектілерінің 50 пайызы – Қызылорда қаласының үлесінде. Жыл көлемінде қала кәсіпкерлерінің қаражаты есебінен жалпы құны 6 млрд 465 млн теңгені құрайтын 176 кәсіпкерлік нысан іске қосылып, онда жаңадан 1 мың 760 жұмыс орны ашылды. Индустриалды-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында жаңа жобалар жүзеге асуда. Қалада индустрияландыру картасына енгізілген құны 49 млрд 400 млн теңгені құрайтын 6 жоба жүзеге асырылуда. «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы» бойынша 261 млн 700 мың теңгені құрайтын 55 жоба қаржыландырылды. «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасы аясында Өңірлік үйлестіру кеңесінен 6 млрд 754 млн теңгені құрайтын 83 жоба мақұлданды, 29 жобаға 43 млн 310 мың теңге қайтарымсыз қаражат берілді. 2017 жылы «Даму-аймақтар» бағдарламасы бойынша жалпы құны 837 млн теңгеге 34 жоба қаржыландырылды. Барлық жобаның басты мақсаты – халықтың игілігі үшін қала қазынасын арттыру және жаңа жұмыс орындарын ашу. Осындай жаңа бастамалардың арқасында жыл көлемінде 5 мың жаңа жұмыс орны ашылды.
Әлеуметтік әлеует артуда
Халықтың әлеуметтік әлеуетін арттыру мен жұмыссыздықтың алдын алу – аймақтағы басым міндеттердің бірі. Былтыр «Бос жұмыс орындары» жәрмеңкесі 16 рет ұйымдастырылып, 2 мыңға жуық тұрғын тұрақты жұмысқа орналасты. «Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы» шеңберінде мыңнан астам адам оқытылды. Бағдарламаның екінші бағыты бойынша 46 адамға 211 млн 700 мың теңге шағын несие берілді. 46 жаңа жұмыс орыны ашылды. Бағдарламаның үшінші бағыты бойынша екі мыңдай адам – қоғамдық жұмысқа, 300 адам – әлеуметтік жұмыс орындарына, 423 жас маман жастар тәжірибесі бойынша жұмысқа тартылды. Қабылданған шаралардың нәтижесінде, 2017 жылы қала бойынша барлығы 6 мың 464 қала тұрғыны тұрақты жұмысқа орналасып, жыл қорытындысымен жұмыссыздық деңгейі 4,8 пайызды құрады.
Қаланы жасыл желекке айналдыру мақсатында көгалдандыру жұмыстарына ерекше көңіл бөлініп келеді. Қалада 52 аллея мен сквер бар. Мұндағы аумақтарға жыл көлемінде мыңдаған көшеттер мен гүлзарлар отырғызылды. Заман талабына сай қала мәдениеті мен шаһарымыздың әсем келбетін айшықтайтын түрлі архитектуралық формалар орналастырылып, жаңа демалыс орындары мен саябақтар салынуда. Былтыр «Қуғын-сүргін құрбандарын еске алу» ескерткішінің аумағы абаттандырылып, мемлекет және қоғам қайраткері Мұстафа Шоқайға ескерткіш орнатылды. Тұңғыш Президент саябағы мен Рәміздер алаңы аралығынан жаңа демалыс саябағы салынуда. Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыруда, аймақ басшысының тікелей бастамасымен бастау алған «Туған жерге тағзым» акциясы аясында «Абай дәулет» серіктестігінің демеушілігімен «Ана бақыты» аллеясы ашылды. Әуежайдың қалаға кіреберіс бағытынан қаламыздың сәулеттік келбетіне көрік берер жаңа қақпа пайдалануға берілді.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің «Қазақстан – 2030» стратегиялық бағдарламасында бұқаралық спортпен қамтылған халық санын 30 пайызға жеткізуді тапсырса, спорт саласына жасалған қолдаудың арқасында өңірдегі бұл көрсеткіш бүгіннің өзінде 27 пайызға жетті. Қала тұрғындары арасында бұқаралық спортты дамыту мақсатында, жыл басынан бері 99 спорттық шаралар өткізілді. Қазақстан құрама командасы мүшелігіне Қызылорда қаласынан 202 спортшы енді. Әлем чемпионаты мен кубоктарында үш спортшы, Азия чемпионатында 10 спортшы жүлдегер атанды. Соңғы 5 жылда қала бойынша 95 спорттық ойын алаңдары салынды. Биылғы жылы, мемлекеттік-жекеменшік әріптестік аясында Тасбөгет кентінде 160 орындық спорт кешенінің құрылысы басталады.
Түйін:
Биылғы жыл еліміз үшін, біздің өңіріміз үшін айтулы оқиғаларға толы, тарихи жыл болғалы тұр. Тәуелсіздік жылдарында қол жеткен ең үлкен жетістігіміздің бірі – Сарыарқаның төрінен әсем Астанамыз бой көтерді. Биыл Елбасымыздың төл туындысы Елордамызды 20 жылдық мерейтойын, Сыр өңірінің бас шаһары – Қызылорда қаласының 200 жылдығын атап өтеміз. Тарихи тағылымы мен мағынасы терең қос мерейтойды атап өтудің маңызы зор. «Туған топырақтың тарихын дүйім елге таныту, мерейін үстем етуге арналған мерейтойлық шаралар қазірдің өзінде бастау алды. Сыр өңірінің бас шаһарының 200 жылдық мерейтойына басты тарту – Қызылорда қаласының сол жақ жағалауындағы жаңа тұрғын ауданды пайдалануға береміз. 2017 жыл біздің өңіріміз үшін шын мәнінде бірлік пен берекенің, жаңа жетістіктер мен мүмкіндіктердің, халық қалаған серпінді жобалардың орындалуымен аса құнды жыл болды» деген еді облыс басшысы Қырымбек Елеуұлы. Әрбір атқарылған істің артында бірліктің бесігін тербеткен халықтың адал пейілі мен елім деп еміренген мыңдаған азаматтың еңбегі жатыр.
Миуа Байназарова
ӨҢІРЛІК КОММУНИКАЦИЯЛАР ҚЫЗМЕТІНІҢ ФБ ПАРАҚШАСЫНАН