«Сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап та бар қалан» деп жырлаған Абайдың әрбір сөзі білгенге маржан. Еңбек, адамдық пен адалдық турасында бүгінгі қоғамның болмысын дөп басып айтқан да осы Абай. «Ауырдың үсті, жеңілдің астымен» жүруді жөн көретін жандардың дәурені әлдекімді мақтанға сап, басшысын баптаумен өтуде. Өйткені, біз солай тәрбиелеудеміз. Бұлай деуіміз жай емес. Қоғамдық көлік ішіне жайғасқан апамның әңгімесінен шықты. Ұялысын құлағына жабыстырып баласымен сөйлесіп келеді. «Әй, несіне уайымдайсың? Сол жұмысқа басыңды бір сұғып алсаң болды ғой, көптің арасында жүресіңда» дейді. Осыдан соң жұмысқа деген жауапкершілік қайдан болсын? Мәселен, бай туысыңыздың 3 түйесін сұрап алып, жүк артып жолға шықпақсыз. Аяқ асты туысыңыз 1 түйесін бере алмайтынын айтып, 2 түйемен жолға шығарды. 3 күнде жетемін деп болжаған жолыңыз 5 күнге ұзарады. Неге? 3 түйеге артылар жүкті 2 түйе арқалап келеді. Діттеген жеріңізге бәрібір жеттіңіз, алайда, түйе де, сіз де шаршадыңыз. Сол секілді әр адамның өзіне артылар міндет бар. Жауапкершілікті жасынан, жұмысының басынан сезінбеген, жағымпаздықпен жанын семірткен адамдар қоғамға масыл болмай ма? Қаншама істің уақытылы бітпеуі, өзекті мәселелердің сол мезетте шешім таппауына сол бір жанның жеңіл желпі көзғарасы әсер етуі ғажап емес. «Осы күнгі қазақтың іске жараймын дегені өзінің азды-көптісін біреуге қоса салып, «көре жүр, көздей жүр» деп басын босатып алып, сөз аңдып, тамақ аңдып, ел кезуге салынады» деген хакім Абайдың байламы арада жүз жетпіс бес жыл өтсе де өзгеріссіз қалғанына қайран қаласыз!

Сол үшін де хакім: «Әркімді заман өсіреді. Кімде-кім жаман болса, замандастарының бәрі виноват» дейді. Бұл қазіргі қоғамдағы келеңсіздіктер мен болып жатқан жағымсыз жайттардың барлығының алдында біздің де жауапкершілік үлесіміз бар екендігін көрсетеді. Ал жауапкершілік сезімінің шыңына жеткен, әділдігімен танымал болған Омар жайында мына бір оқиға бізге жауапкершілікті нақты жеткізетіндей. Әлидің жеткізуі бойынша бірде ол Омар халифа кезінде асығыс бір жаққа кетіп бара жатқандығын көріп, «Уа, мүминдердің әмірі! Қайда асығып барасың?» – деп сұрайды. Сонда Омар: «Мемлекетке тиесілі бір түйе жоғалып кетіпті, соны іздеп барамын», – дейді. Сонда Әли: «Сенен кейін бұл елді басқаратындарға ауыр жүк артып отырсың, ешкім де бұлай басқара алмас» дедім. Сонда Омар: «Ефрат өзеннің жағасында бір қойды қасқыр жейтін болса, Алла оның есебін менен сұрайтын болады!» деген екен. Өзінің жұмысына басқа шырақ, мемлекеттің жұмысына басқа шырақ жағатын Омар Пайғамбардан жауапкершілікті жетік түсінген едік деп баяндайды. Енді өзімізді салыстыра берейік…

«Біздің ел озық 30 елдің қатарына кіруді мақсат тұтып отыр. Бәйгеде арттағы ат топтың алдына шығу үшін барын салады. Ал ел мен ел жарысқанда озатын ел жанын салады. Осы жан салысып жұмыс істеуге келгенде қаншалықты табандымыз? Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні осы мәселеде жатыр. Ұлт жаппай еңбекқор болғанда ел еңсесі биіктейді. Ешкім ешкімге алақан жаймайды. Масылдық пиғыл жоғалады» деп журналист Нұртөре Жүсіп айтқандай, еңбек етуге келгенде енжарлық танытпайықшы.